100 lat temu ks. Kazimierz Łazarski poświęcił limanowski kościół i odprawił w nim pierwsze nabożeństwo

Dziś, 6 października 2018 r., przypada setna rocznica poświęcenia limanowskiego kościoła. W ten weekend w Limanowej odbędzie się pierwsza część obchodów tego ważnego dla miasta i parafii jubileuszu. Będą to uroczystości o charakterze religijnym, druga część obchodów o charakterze naukowym odbędzie się w sobotę, 27 października. Jak przebiegała budowa limanowskiej świątyni oraz jak wyglądała uroczystość poświęcenia? O tym poniżej w tekście autorstwa Karola Wojtasa, twórcy „Spacerów Historycznych po Limanowej”.

Uroczystość, która była tylko pewnym etapem w długim dziele budowy świątyni.

Dokładnie 100 lat temu w niedzielę różańcową 6 października 1918 roku budowniczy świątyni ks. Kazimierz Łazarski (1858 – 1944) poświęcił limanowski kościół po trudnych i ciężkich latach budowy. Wydarzenie to było tylko zamknięciem pewnego etapu prac budowlanych, ponieważ wyposażanie wnętrza świątyni oraz prace wykończeniowe trwały jeszcze kilkanaście lat. Warto zaznaczyć, że samo poświęcenie limanowskiego kościoła odbyło się na trzy tygodnie przed wyzwoleniem Limanowej i Ziemi Limanowskiej spod władzy zaborczej. Można powiedzieć, że dzień 6 października 1918 roku w Limanowej był „preludium” do kolejnych wydarzeń, które nastąpiły w naszym mieście oraz całej ówczesnej Galicji w dniach 30 i 31 października oraz 1 listopada 1918 roku, gdy to kolejne miasta i miejscowości oswobodziły się spod władzy austriackiej. Według niektórych badaczy moment poświęcenia kościoła i udostępnienia go do kultu nie był przypadkowy. Ks. Kazimierz Łazarski wiedział dobrze, że wojna ma się ku końcowi, a wszystko wskazywało na to, że niedługo odradzająca się wolna i niepodległa Ojczyzna stanie się realnym faktem. Jako budowniczy nowej świątyni chciał, aby Limanowa i jej mieszkańcy do Niepodległej Polski weszli już z czynnym nowym kościołem.

Prześledźmy jednak jak moment poświęcenia kościoła opisał w kronice parafii limanowskiej sam ks. Kazimierz Łazarski: „…Przy pomocy Bożej, doprowadziłem wreszcie budowę do tego stadium, że w miesiącu październiku 1918 roku w niedzielę różańcową, poświęciwszy budynek kościelny, mogłem w nim odprawić pierwszą Mszę świętą. Sumę celebrowałem sam – zaś kazanie okolicznościowe wygłosił Przewielebny ksiądz Franciszek Miklasiński, proboszcz ze Starego Sącza. Uroczystość odbyła się przy licznym udziale duchowieństwa i wielkiej rzeszy pobożnego ludu, który się na tę uroczystość z całej okolicy zgromadził…”.

Utytułowane zawodniczki nagrodzone Pościg "ścieżką zdrowia" za pijanym kierowcą

Historia budowy limanowskiego kościoła – pomnika Stulecia Konstytucji 3 Maja

Limanowską świątynię wzniesiono, jako pomnik – wotum Stulecia Konstytucji 3 Maja. Idea budowy nowego kościoła w Limanowej zrodziła się na początku lat 90 XIX wieku. Warto jednak zaznaczyć, że już w1860 roku po wizytacji biskupiej parafii ze względu na zły stan drewnianego kościoła zalecono ówczesnemu proboszczowi ks. Janowi Warpęsze starania o budowę nowego murowanego. Ze względu na różne zawiłe okoliczności jednak nic w zakresie budowy nowego kościoła nie działo się do momentu objęcia parafii limanowskiej przez ks. Kazimierza Łazarskiego. Młody ks. Łazarski przybył do Limanowej w 1889 roku gdzie został administratorem parafii w zastępstwie poprzedniego proboszcza ks. Jana Borowskiego, który został odsunięty ze względu na różne nieprawidłowości podczas swoich rządów. W 1890 roku ks. Kazimierz Łazarski został mianowany proboszczem limanowskim. Na wiosnę 1891 roku podjął on pomysł budowy nowej świątyni. Przekonał parafian, ówczesne władze miasta oraz właścicieli okolicznych dworów do budowy nowej świątyni, jako pomnika Stulecia Konstytucji 3 Maja. Inicjatywa ta była możliwa tylko w ówczesnej Galicji gdyż tylko w zaborze austriackim Polacy mogli rozwijać swą tradycję, kulturę i patriotyzm. Na wiosnę 1891 roku został zawiązany społeczny Komitet Budowy Kościoła. Pierwszą składkę przeprowadzono w niedzielę 3 maja 1891 roku. Następnie przez kilkanaście lat w różny sposób zbierano fundusze na budowę. W między czasie ks. Łazarski zaczął myśleć jak ma wyglądać nowa świątynia i w jakim stylu ma być zbudowana. W tym celu udał się do Krakowa do Akademii Sztuk Pięknych gdzie spotkał wybitnego malarza Jacka Malczewskiego, który podsunął myśl zorganizowania otwartego konkursu na projekt nowego kościoła. W 1908 Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana ogłosiło w prasie otwarty konkurs na projekt kościoła w Limanowej.

Konkurs ten został rozstrzygnięty w maju 1909 roku w Krakowie, a z pośród trzydziestu kilku projektów nadesłanych na konkurs zwyciężyła praca młodego warszawskiego architekta Zdzisława Mączeńskiego (1878 – 1961). Jednak projekt konkursowy musiał jeszcze przejść trochę modyfikacji, aby uzyskać po kilkunastu miesiącach prac nad nim ostateczną wersję. W kwietniu 1911 roku rozebrano stary drewniany drugi limanowski kościół i w okolicy cmentarza parafialnego zbudowano tymczasową kaplicę. Wcześniej, bo już w 1910 roku zaczęto zwozić furmankami ziemię i usypywać nasyp, na którym miał stanąć nowy kościół oraz budować kamienny mur skarpy od strony potoku Starowiejskiego. 3 maja 1911 roku poświęcono i wmurowano kamień węgielny.

Rozpoczęła się wtedy budowa, która trwała ponad 7 lat. Pierwszy etap prac trwał do lata 1914 roku, gdy wybuchła I wojna światowa. Działania wojenne, brak rąk do pracy oraz brak funduszy przerwały budowę do lata 1916 roku. W grudniu 1914 roku podczas bitwy pod Limanową, kościół cudownie ocalał i nie został zniszczony. Jednak podczas bitwy limanowskiej spłonęły zabudowania gospodarcze plebani i jej otoczenie. Po wznowieniu prac w 1916 roku budowę zakończono jesienią 1918 roku. 6 października 1918 roku poświęcono kościół i oddano do kultu jednak prace we wnętrzu jeszcze trwały kilkanaście lat. Kolejnym etapem w dziejach była uroczysta konsekracja kościoła, która miała miejsce trzy lata po poświęceniu przez ks. Łazarskiego. Uroczystej konsekracji dokonał ówczesny biskup tarnowski Leon Wałęga 6 października 1921 roku. Jak przebiegały kolejne prace oraz szczegółowy opis wyżej opisanych faktów czytelnicy mogą prześledzić w monografii limanowskiej bazyliki autorstwa dr Józefa Szymona Wrońskiego pt. „Bazylika Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej. Kościół – Pomnik Konstytucji 3 Maja.”

Trudy budowy opisane na kartach kroniki parafii

Warto jednak przytoczyć dwa z kilku zapisów z kroniki parafialnej, w których ks. Kazimierz Łazarski opisuje różne sytuacje, jakie miały miejsce w trakcie budowy. Autor pisał między innymi:

„Noc wypędzała mnie nieraz z domu i noc przypędzała na zimnie w mrozach i słotach, w trudach i niewywczasach upływało życie…” Były to, bowiem niespokojne lata trwania Wielkiej Wojny, biedy i galopującej inflacji. Opisana została także ciekawa sytuacja, gdy na stację kolejową w Limanowej dotarły wagony z zamówionymi w Wiedniu płytkami posadzkowymi. Ks. Łazarski opisał to tak: „Najwięcej ambarasu sprawiła mi posadzka załadowana w paru wagonach. Wszystko miało być rozładowane w 6 godzinach. Na szczęście wiadomość o nadejściu wagonów z posadzką otrzymałem w niedzielę rano. Zapowiedziałem z ambony, że wszyscy, którzy się znajdują w kościele, po skończonej sumie mają udać się na stację, pomagać w wyładowaniu, a inni mają pospieszyć po zaprzęgi do domów i krzątać się ile każdemu tylko sił starczy. Pocieszny to był widok, gdy panny miejskie w kapeluszach, w rękawiczkach, fruwając falbankami i różnymi szmatkami swej toalety, znosiły i układały płytki, po których, jak im mówiłem pójdą przed ołtarz… W niespełna 5 godzin wszystko było załatwione ”.

Tablica erekcyjna świątyni – niezwykła pamiątka

W kruchcie pod wieżą limanowskiego kościoła znajduję się tablica erekcyjna świątyni. Ma ona kształt prostokąta i wykonana jest z czarnego kamienia. Znajduję się na niej inskrypcja zapisana złoconymi literami po łacinie. Brzmi ona tak: „Ad Maiorem Dei Gloriam, B. V. M. Dolorosae honorem, Pontf.u Benedicti XV. Eppt.u Excell. Illmi Dris Leonis Wałęga, Bellorum furore devastatis, Europae terris, Dum oriens aurorae ressurgendae, Poloniae rutilabat omine fausto, Cura A.R.D. Casimiri Łazarski, Parochi Limanovaensis, Eius et Parochianorum, sumptibus Ecclesia aedificata, 1911 – 1918.”

To jest po polsku: „Na większą chwałę Boga, ku czci Najświętszej Maryi Panny Bolesnej, Za pontyfikatu Benedykta XV, biskupstwa Najdostojniejszego i Najznamienitszego doktora Leona Wałęgi, kiedy podczas pożogi wojennej, pustoszącej ziemie Europy, zaczęła pod dobrymi znakami jaśnieć jutrzenka odrodzenia Polski, staraniem Wielce Czcigodnego proboszcza limanowskiego, Kazimierza Łazarskiego, na koszt jego i jego parafian kościół wybudowany [w latach] 1911 – 1918.”

W tej samej kruchcie pomiędzy drzwiami wejściowymi a drzwiami prowadzącymi na chór muzyczny umieszczona została jeszcze inna tablica wykonana z tego samego czarnego kamienia z napisem: „Zdzisław Mączeński 1911 – 1918”. Warto w tych dniach odwiedzając limanowską bazylikę zwrócić uwagę na te dwie tablice.

Karol Wojtas