Muzeum inwentaryzuje nagrobki o szczególnej wartości historycznej

Limanowa. Z inicjatywy Urzędu Miasta Limanowa zostały rozpoczęte prace nad inwentaryzacją grobów o szczególnej wartości historycznej na cmentarzu parafialnym w Limanowej. Realizacja i koordynacja tego zadania została powierzona Muzeum Regionalnemu Ziemi Limanowskiej.

Pierwszy etap prac inwentaryzacyjnych polegał na opracowaniu szczegółowych kryteriów klasyfikacyjnych pochówków, sporządzeniu wzoru karty ewidencyjnej, przeprowadzeniu kwerend, bibliograficznej i źródłoznawczej. W wyniku tych prac  powstało zestawienie ok. 80 potencjalnych obiektów –  grobów o wartości historycznej. W jego opracowaniu dużą rolę odegrali mieszkańcy Limanowej, którzy odpowiedzieli na apel Muzeum i zgłaszali takie obiekty.  Opracowane zostały karty ewidencyjne dla poszczególnych obiektów, z danymi biograficznymi osób pochowanych i bibliografią.

• osób, które walczyły o odzyskanie niepodległości Polski lub w obronie niepodległości i granic suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, biorąc udział w wojnach, działaniach zbrojnych i niepodległościowych oraz powstaniach narodowych w okresie od 1768 r. do 1963 r. lub funkcjonariuszy cywilnych władz powstań narodowych, administracji podziemnego Państwa Polskiego w okresie wojny 1939–1945a także podziemnych niepodległościowych organizacji cywilnych w latach 1945–1956.*
• osób prowadzących udokumentowaną działalność na polu politycznym, samorządowym lub społecznym (w rozumieniu wykonywania nieodpłatnej pracy na rzecz lokalnej społeczności) mającą wysoki wpływ na rozwój miasta, regionu lub państwa.3.osób wykonujących działalność artystyczną związaną z twórczością lub organizacją kultury (w zakresie muzyki, malarstwa, rzeźby, architektury, teatru, filmu) wpisującą się w ogólnopolskie kierunki, tendencje lub ruchy artystyczne będące przedmiotem badań historii sztuki, muzykologii, teatrologii lub nauk pokrewnych.
• osób prowadzących udokumentowaną działalność naukową w zakresie nauk humanistycznych, inżynieryjno-technicznych, medycznych, rolniczych, społecznych, ścisłych i przyrodniczych, teologicznych oraz sztuki.5.osób uprawiających różne dyscypliny sportowe, których osiągnięcia miały charakter ogólnopolski lub międzynarodowy.
• których chronologia powstania nie przekracza 1945 r. posiadających jednocześnie wysokie walory artystyczne lub techniczne.

Wyłączenia:

• groby wojenne w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych (Dz. U. z 2018 r. Poz. 2337).
• groby osób duchownych objęte opieką przez Parafię Rzymskokatolicką pw. Matki Boskiej Bolesnej w Limanowej.

*Groby spełniające to kryterium mogą zostać zgłoszone do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski prowadzonego przez Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej zgodnie z ustawą o grobach weteranów walk o wolność i niepodległość Polski z dn. 22.11.2018 (Dz. U. z 2018 r. poz. 2529).

Skąd zanieczyszczenia powietrza? Sporo pyłu niesie dym z domów Oszczędzaj energię dzięki fotowoltaice i pompie ciepła - jak efektywnie ogrzać dom?

Obecnie realizowany jest  kolejny etap prac, zakładający lokalizację obiektu, wykonanie dokumentacji fotograficznej, pomiarowej oraz opisowej. Opracowano m.in. obiekty będące miejscami spoczynku: Maksymiliana Brożka (1897-1977), Anieli z Jońców Borysiukowej (1907-1934), Eugenii Wolf (1890-1983), Rodziny Gałzińskich, [Stanisław Gałziński (1859-1935)], Rodziny Gibasów [Izydor Gibas (1874-1945); Andrzej Gibas (1927-1977)], Jana Czeczótki (1909-1973), Rodziny Sitowskich [Jan Sitowski (1846-1922)], Heleny Jaworz-Dutka (1921-1993), Juliana Jaworz-Dutka (1914-2006), Jadwigi Kozdruń (1913-1999), Rudolfa Seidlera (1892-1969), Marcelego Bursztyna (1876-1933), Ludwika Jeża (1897-1989), Walentego Hłynia (1874-1946), Stanisława Mamaka (1913-1985), Zbigniewa Janika (1913-1996), Marii Aleksandry Kozłeckiej (1908-1992), Amalii Pietrzykowskiej z Russockich (1856-1925), Wiktorii Zubrzyckiej (1838-1905), Antoniego Müllera (1812-1884), Ferdynanda Postawy (1894-1959).

Szczególną uwagę zwracają nagrobki wykonane z kamienia naturalnego (piaskowca), posiadające wysokie walory artystyczne, spełniające przyjęte kryterium wartości historycznej nr 6. Do takich należy zaliczyć: grobowce Rodziny Brożków (miejsce spoczynku Maksymiliana Brożka – artysty malarza, współzałożyciela Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej), Rodziny Gałzińskich, Rodziny Sitowskich (w grobowcu spoczywa Jan Sitowski – urzędnik Sądu Obwodowego w Nowym Sączu i Limanowej, pamiętnikarz, autor artykułów historycznych o Limanowej), nagrobki: Anieli z Jońców Borysiukowej (siostry księdza płk. Józefa Jońca), Amalii z Russockich Pietrzykowskiej (siostry  Marii Zofii Russockiej (1866-1947), zasłużonej działaczki społecznej i gospodarczej w Limanowej poch. w grobowcu rodziny  Marsów w Limanowej). Obiekty te charakteryzują się ciekawymi formami i detalami architektonicznymi, często okolone żelaznym ogrodzeniem o różnorodnych formach. Niektóre z dawnych nagrobków dzięki staraniu rodzin zostały zachowane, zniszczone ich części zastąpiono nowymi, zwykle są to współczesne płyty i tablice marmurowe.

W Muzeum Historii Fotografii w Krakowie odnajdujemy fotografię (MHF 27630/II) nagrobka na limanowskim cmentarzu, którą wykonała Klementyna Zubrzycka Bączkowska (datowana na rok 1909), w którym spoczywa Wiktoria Zubrzycka (1838-1905), matka Waleriana Zubrzyckiego (1857-1926), limanowskiego aptekarza i burmistrza Limanowej. W zbiorze tym odnajdujemy także fotografię pt. „Grobowiec Millerów” z 1909 r. (MHF 27629/I), miejsce spoczynku Antoniego Müllera (1812-1884) – założyciela pierwszej apteki w Limanowej, zastępcy burmistrza Limanowej w l. 60. XIX wieku.

Muzeum zapowiada, że sporządzając i uzupełniając dokumentację inwentaryzacji, będzie informować o postępach prac na swojej stronie internetowej i profilu w mediach społecznościowych.

Autor: Lidia Marek-Jurkowska
Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej