Owoce jagodowe a nowotwory

Ryzyko zachorowania na raka zależy od bardzo wielu czynników, w tym m.in. od tego, co jemy i pijemy na co dzień. Medycy ostrzegają, że niektóre produkty konsumowane w nadmiarze, jak np. przetworzone mięso czy alkohol, zwiększają to ryzyko. Z drugiej strony wskazują też produkty żywnościowe, które pomagają to ryzyko zmniejszać. Szczególnie polecane są wśród nich m.in. warzywa kapustne oraz owoce jagodowe! Dowiedz się dlaczego.

„Codziennie, w wyniku różnych przemian metabolicznych powstają w naszym organizmie nieprawidłowe komórki, które są wychwytywane i niszczone przez układ odpornościowy. Niektóre z nich, w odpowiednich warunkach, mogą przetrwać i przekształcić się w komórki nowotworowe. To, czy rozwinie się z nich nowotwór, zależy od wielu czynników, m.in. od: sposobu żywienia, masy ciała i zawartości tkanki tłuszczowej, poziomu aktywności fizycznej, palenia tytoniu, spożywania alkoholu, stosowania szczepień, leków, promieniowania, stresu, zanieczyszczenia środowiska, wieku, płci czy genów. Rzadko zdarza się, że chorobę wywołuje pojedynczy czynnik, zwykle jest ona wynikiem działania kilku czynników jednocześnie” – czytamy w opracowaniu pt. „Chroń się przed rakiem. Ruch i jedzenie mają znaczenie”, opublikowanym w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016–2020. 

Autorzy tego jak i wielu innych podobnych opracowań podkreślają, że na dużą część wymienionych wyżej czynników determinujących ryzyko rozwoju nowotworów mamy mniejszy lub większy wpływ. Zatem w praktyce, poprzez nasze codzienne świadome wybory, dotyczące stylu życia i różnego rodzaju zachowań zdrowotnych, sami możemy to ryzyko zmniejszać lub zwiększać. 

„Tym bardziej, że rozwój nowotworów jest procesem długotrwałym, składającym się z wielu etapów. Od momentu powstania pierwszej komórki nowotworowej do rozwoju nowotworu upływa zazwyczaj od kilku do kilkunastu lat. Co ważne, na każdym etapie tworzenia się nowotworu na organizm oddziałują różne czynniki, które mogą ten proces spowolnić lub przyspieszyć. Dlatego nigdy nie jest za późno, aby wdrożyć działania profilaktyczne” – przekonują autorzy wspomnianej wcześniej publikacji.  Jednocześnie, powołując się na najnowsze badania Światowego Instytutu Badań nad Rakiem (World Cancer Research Fund), wskazują oni pięć kluczowych czynników ryzyka, których unikanie – poprzez odpowiednią modyfikację stylu życia – mogłoby zapobiec około 1/3 wszystkich zachorowań na nowotwory. O jakie czynniki ryzyka chodzi? 

Należą do nich:
- nadwaga i otyłość,
- brak aktywności fizycznej,
- niskie spożycie warzyw i owoców,
- palenie tytoniu,
- spożywanie alkoholu. 

Jak widać, duża część z nich ma związek z tym co jemy i pijemy - a więc z naszą codzienną dietą. 

Dieta przeciwnowotworowa: czego unikać, na co stawiać

Jeśli chodzi o składniki diety, które według badań naukowych zwiększają ryzyko rozwoju konkretnych nowotworów, to warto wiedzieć, że np.: 

• nadmierna konsumpcja mięsa przetworzonego (wędzonego, konserwowanego czy peklowanego) zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego i raka żołądka, 
• nadmierne spożycie soli i solonej żywności zwiększa ryzyko rozwoju raka żołądka, ale także i raka jamy nosowo-gardłowej, 
• a konsumpcja alkoholu stanowi czynnik ryzyka rozwoju wielu rodzajów nowotworów: raka jamy ustnej, gardła, krtani, przełyku, żołądka, wątroby, jelita grubego i piersi. 

Z drugiej strony naukowcy dowiedli też, że wiele produktów spożywczych i ich składników wykazuje działanie ochronne przeciwko konkretnym rodzajom nowotworów. Oto kilka przykładów: 

• warzywa niskoskrobiowe (np. brokuł, sałata, pomidor, kapusta, kalafior, papryka, szpinak, cebula, czosnek, pietruszka, rzodkiewka) obniżają ryzyko rozwoju raka jamy ustnej, gardła i krtani, 
• błonnik pokarmowy – zmniejsza ryzyko rozwoju raka jelita grubego, 
• owoce – zmniejszają ryzyko rozwoju raka jamy ustnej, gardła, krtani i płuc. 
• Generalnie, specjaliści są zgodni co do tego, że największe znaczenie w żywieniowej profilaktyce raka ma jedzenie dużej ilości różnorodnych warzyw i owoców. Dlaczego? Ponieważ dostarczają one do organizmu całą gamę cennych, prozdrowotnych związków, które wspierają organizm w przeciwdziałaniu chorobom nowotworowym. Chodzi m.in. o takie ich składniki jak: witamina C, witamina E, karotenoidy, kwas foliowy, selen, błonnik, polifenole, fitosterole, izotiocyjaniany, saponiny. 

 Uwaga! Eksperci podkreślają, że żaden pojedynczy składnik diety, choćby nawet najzdrowszy i regularnie spożywany, nie jest w stanie uchronić nas przed rakiem – dlatego w ramach profilaktyki przeciwnowotworowej tak naprawdę należy zacząć od kompleksowej poprawy sposobu żywienia, czyli wdrożenia na co dzień urozmaiconej i prawidłowo zbilansowanej diety, np. zgodnej z zasadami wskazanymi w tzw. „Talerzu zdrowego żywienia” (opracowanym przez Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej - NCEŻ). https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zy...  Ponadto, w trosce o jak największy potencjał przeciwnowotworowy naszej zdrowej, zbilansowanej diety, warto uwzględnić w niej tzw. superfoods, czyli produkty o szczególnie korzystnym składzie i oddziaływaniu na nasz organizm. W kontekście przeciwdziałania nowotworom wśród takich właśnie produktów warto wyróżnić szczególnie dwie grupy: warzywa kapustne i owoce jagodowe.  Istnieją liczne publikacje renomowanych instytucji z całego świata i bardzo przekonujące dowody naukowe, w tym m.in. wyniki badań populacyjnych prowadzonych z udziałem dużych grup ludności, które wskazują, że te właśnie grupy warzyw i owoców stanowią szczególnie cenny składnik diety przeciwnowotworowej. 

„W przypadku nowotworów udowodniono szczególną aktywność chemoprewencyjną warzyw z rodziny kapustowatych. Z rezultatów badań epidemiologicznych wynika odwrotna zależność pomiędzy spożyciem warzyw z tej rodziny a zachorowalnością na nowotwory jelita, trzustki, płuc, piersi, żołądka, jajnika, płuc oraz prostaty” – czytamy w naukowej analizie pt. „Bioaktywne fitozwiązki w chemoprewencji przewlekłych chorób niezakaźnych – Owoce i warzywa czy suplementy diety?”.   Wyjaśnijmy od razu, że chemoprewencja oznacza wykorzystanie substancji naturalnych bądź farmakologicznych do zahamowania, zatrzymania lub odwrócenia procesu kancerogenezy we wczesnych jej stadiach.    Zaraz po warzywach kapustnych – w kontekście chemoprewencji nowotworwowej - autorzy wspomnianej wyżej pracy wskazują na owoce jagodowe. 

„W badaniach epidemiologicznych wykazano pozytywny wpływ spożywania tych owoców na obniżenie ryzyka zachorowalności na różne typy nowotworów, jak również na choroby układu krążenia” – czytamy w analizie.

Dlaczego owoce jagodowe są tak bardzo cenne w diecie przeciwnowotworowej?

Dietetycy podkreślają, że owoce z tej właśnie grupy wyróżniają się bardzo wysoką wartością odżywczą i jednocześnie niską kalorycznością, dlatego zaliczane są do kategorii superżywności (superfood). Na ich działanie przeciwnowotworowe składa się wiele czynników – w tym m.in. wysoka zawartość witamin, mikroelementów, błonnika, a także różnych substancji bioaktywnych (w tym przede wszystkim polifenoli, takich jak np. antocyjany czy kwas elagowy). Substancje te wspierają organizm w walce z kancerogenami (czynnikami rakotwórczymi) m.in. dzięki swoim właściwościom przeciwutleniającym (pomagają zwalczać wolne rodniki i tzw. stres oksydacyjny). 

- Spożywanie owoców i warzyw, w tym m.in. owoców jagodowych, jest znanym czynnikiem ochronnym, a więc zapobiegającym powstawaniu nowotworów. Jednak poza samą profilaktyką pierwotną, czyli zmniejszaniem ryzyka rozwoju chorób nowotworowych, spożywanie owoców i warzyw, pomaga także walczyć z nowotworami, gdy już się one u kogoś rozwiną - podkreśla prof. n. farm. Iwona Wawer, wieloletni pracownik Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a obecnie kierownik Zakładu Zielarstwa w Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie. 

Specjalistka dodaje, że w czasie choroby nowotworowej pacjent powinien mieć odpowiednio skomponowaną dietę, uwzględniającą fakt, że jest to bardzo wyniszczająca choroba. Najlepiej więc nie układać takiej diety na własną rękę, lecz zrobić to w porozumieniu z lekarzem i dietetykiem klinicznym - tym bardziej, że na różnych etapach leczenia onkologicznego konieczne mogą być istotne modyfikacje sposobu żywienia. 

- Chemioterapia i radioterapia dodatkowo osłabiają organizm oraz nasilają stres oksydacyjny. Dlatego odpowiednia dieta jest taka ważna. Stanowi ona naprawdę istotny element wspomagający leczenie raka. Dieta bogata w bioaktywne składniki, takie jak np. polifenole, ma udowodnione działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne, stymulujące układ odpornościowy, a także bezpośrednio przeciwnowotworowe. Związki te m.in. hamują angiogenezę, czyli tworzenie się nowych naczyń krwionośnych w obrębie tkanki nowotworowej, co w praktyce hamuje jej rozwój i wzrost, a także tworzenie przerzutów – mówi prof. Iwona Wawer, jednocześnie zastrzegając, że tak naprawdę istnieje wiele składników i mechanizmów biochemicznych, które w sposób synergiczny wspierają organizm w walce z nowotworami, przez co trudno jest podać precyzyjną i wyczerpującą listę związków przeciwnowotworowych w owocach czy warzywach. 

Warto jeszcze dodać, że według zgodnej oceny uznanych ekspertów, optymalnym sposobem dostarczania organizmowi składników odżywczych i substancji bioaktywnych wspierających walkę z nowotworami jest co do zasady (o ile to tylko możliwe) naturalna dieta, a nie preparaty czy suplementy, zawierające konkretne wyizolowane z żywności związki. 

- Lepszym wyjściem od łykania jakichś pojedynczych, wyizolowanych składników bioaktywnych jest spożywanie owoców w całości lub w formie przetworów o niskim stopniu przetworzenia – podpowiada prof. Iwona Wawer.  

W kontekście owoców jagodowych przypomnijmy jeszcze, że do tej grupy należy tak naprawdę bardzo wiele gatunków, różniących się kolorem, smakiem i składem biochemicznym (warto wymienić wśród nich m.in. borówki, jagody kamczackie, maliny, porzeczki czarne i czerwone, jeżyny, aronię, agrest, truskawki i minikiwi). 

„Ważne jest, abyśmy jedli różnorodne owoce jagodowe, aby móc czerpać korzyści z różnych witamin i składników mineralnych, które te owoce mają do zaoferowania” – podsumowują eksperci AICR (Amerykańskiego Instytutu Badań nad Rakiem - American Institute for Cancer Research), potwierdzając, że regularne jedzenie owoców jagodowych pomaga zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka, a także wiele innych chorób przewlekłych.  Dzięki temu można połączyć przyjemne z pożytecznym. A zatem smacznego i na zdrowie!

(Źródło: Wiktor Szczepaniak, zdrowie.pap.pl)