105 lat od wielkiej bitwy

Mija 105 lat od osławionego boju o ufortyfikowane wzgórze Jabłoniec. W Bitwie pod Limanową w grudniu 1914 roku wzięło udział ok. 210 tysięcy żołnierzy, w tym legioniści Józefa Piłsudskiego.

Bitwa pod Limanową, zwana również w szerszym kontekście operacją łapanowsko – limanowską, związana jest z początkową fazą I Wojny Światowej, z walkami toczonymi na przełomie listopada i grudnia 1914 r. Była jednym ze strategicznych działań militarnych na Wschodnim Froncie, pomiędzy wojskami Cesarstwa Austro – Węgierskiego i Cesarstwa Niemieckiego, a armią Cesarstwa Rosyjskiego. W krwawych bojach starło się ze sobą 90 tysięcy żołnierzy państw sprzymierzonych z liczącą 120 tysięcy żołnierzy 3. Armią Rosyjską. W bojach tych brały również udział Polskie Legiony Józefa Piłsudskiego.

Wojska austro – węgierskie w Galicji, czyli w części ziem polskich, będących wówczas w granicach Cesarstwa Austro – Węgierskiego, od początku trwania wojny doznawały ciągłych klęsk, cofając się przed Rosjanami w kierunku zachodnim i tracąc w ciągu trzech miesięcy ok. 6/7 terytorium tej krainy. W połowie listopada 1914 r. wojska rosyjskie stanęły na przedpolu twierdzy Kraków, zaś w Karpatach doszły do Limanowej. Rosyjski „walec parowy” zmierzał do opanowania przełączy karpackich, Bramy Morawskiej oraz zdobycia uprzemysłowionego regionu Śląska, Czech i Moraw. Wojska austro – węgierskie zostały wówczas przegrupowane i wzmocnione silnym korpusem pod dowództwem gen. Józefa Rotha, w skład którego wchodziły również oddziały niemieckie. Operacja rozpoczęła się 2 grudnia 1914 r. i rozgorzała na długiej linii 
(ok. 100 km.) – od Wisły, aż po główny grzbiet Beskidów. Kasina Wielka, Góra Świętego Jana, Łąkta, rejon Sobolowa, Leszczyna, Rajbrot, góra Kobyła, Golców, Jabłoniec – to miejsca najcięższych bojów tej operacji. 

Przełamanie frontu nastąpiło 12 grudnia 1914 r. Szczególnie sławnym stał się bój oddziału spieszonych huzarów węgierskich o ufortyfikowane wzgórze Jabłoniec, które znajdowało się w rękach Rosjan. Zginął wtedy płk. Othmar Mühr, któremu cesarz austriacki Franciszek Józef I nadał pośmiertnie przydomek „von Limanowa”. Takie odznaczenie otrzymał również dowodzący głównym uderzeniem gen. Józef Roth. Bitwa pod Limanową była pierwszym istotnym zwycięstwem wojsk austro-węgierskich przy nieznacznym wsparciu niemieckim (47. Dywizji Piechoty). Wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całym cesarskie i podniosło ono morale jego armii.

Młodzieżowy Rajd Turystyczny i uroczystości niepodległościowe Komunikat IMGW: Intensywne opady śniegu w powiecie limanowskim


W Budapeszcie jeden z placów otrzymał nazwę „Limanowa” (zachowała się do dnia dzisiejszego). Zwycięstwo pod Limanową pozwoliło na przeniesienie linii frontu ok. 60 km w kierunku wschodnim, przełamano front, a wojska rosyjskie znacznie się cofnęły, dopiero w maju 1915 r. w również słynnej bitwie pod Gorlicami. Pamiątką tych walk jest ok. 400 cmentarzy żołnierskich w Małopolsce, na których leży ponad 11 tys. żołnierzy. Jeden z najbardziej znanych znajduje się w Limanowej na wzgórzu Jabłoniec.

Znaczenie Bitwy pod Limanową

W Bitwie pod Limanową wzięło udział ok. 210 tysięcy żołnierzy – w tym ok. 120 tys. po stronie rosyjskiej i ok. 90 tys. po stronie państw sprzymierzonych. Dodać należy ok. 2 tys. to oddział Legionów Józefa Piłsudskiego. Na 400 cmentarzach wojennych spoczywa ok. 11 tys. żołnierzy poległych w operacji limanowsko-łapanowskiej. Natomiast rannych zostało ok. 60 tys. W tej wielkiej operacji tylko po stronie sprzymierzonych biło się 56 różnych formacji wojskowych.

Walki przyniosły również ogromne straty materialne. Wiele wsi zostało spalonych (m.in. Leszczyna, Rajbrot). Ludność szukając schronienia uciekała na zachód, głównie do Czech. Pozostali chowali się po lasach. Pola uprawne i zasiane zboża zostały zniszczone pracami fortyfikacyjnymi i działaniami bojowymi. Ludność miejscowa odczuła to dopiero w roku następnym. Dodatkowo wszyscy mężczyźni zdolni do noszenia broni byli na froncie. Zniszczone zostały drogi. Szczególnie dotkliwe były rekwizycje bydła, koni, paszy dla koni – dla przykładu w Leszczynie z ok. 700 koni zostało 14, w Jakubkowicach ze 150 – 15. Normalnym zjawiskiem była grabież dobytku, sklepów, gwałty i mordy na ludności cywilnej – tu szczególnym przykładem jest postać błogosławionej Karoliny Kózkówny, zamordowanej przez żołnierza rosyjskiego we wsi Wał - Ruda.

Bitwa pod Limanową stała się wydarzeniem szeroko komentowanym w monarchii austro-węgierskiej – nazwę „Limanowa” nadano ulicy w Budapeszcie, taki przydomek cesarz Franciszek Józef dodał do nazwiska głównodowodzącemu ofensywą – gen. Rothowi i poległemu na Jabłońcu dowódcy huzarów węgierskich – płk. Muhrowi. Nazwa „Limanowa” trafiła też na strony najpoczytniejszej książki o czasach I wojny światowej – „Przygody dobrego wojaka Szwejka” – Jarosława Haszka.

Kalendarium bitwy

2 grudnia – przegrupowanie wojsk austro - węgierskich i wyparcie wojsk rosyjskich z Limanowej.
3 grudnia – walki w rejonie Tymbarku (8. Tyrolska Dywizja Piechoty), Kasiny Wielkiej, Skrzydlnej, Góry Świętego Jana, Krzesławic.
4 grudnia – walki w rejonie Zbydniowa, ataki w kierunku Muchówki, Leszczyny, Żegociny – Rosjanie atakują na zachód doliną Łososiny; przegrupowują również oddziały wojskowe w rejonie Gorlic i Nowego Sącza. 5 grudnia – ciężkie walki w rejonie Góry Świętego Jana; ataki oddziałów austriacko – węgierskich w rejonie Trzciany oraz z rejonu Limanowej w kierunku Nowego Sącza. Potyczki w rejonie Wiśniowej. 6 grudnia – bitwa pod Marcinkowicami, walki w rejonie Góry Świętego Jana, Tarnawy, Lasocic, Słupi; ataki na Leszczynę. Rosjanie kontratakują w kierunku Limanowej. 7 grudnia – ataki austriackiej 8.Tyrolskiej Dywizji Piechoty i niemieckiej 47. Rezerwowej Dywizji Piechoty na Rajbrot, Kamionną, Wiśniową. Walki w Łąkcie Dolnej i Łąkcie Górnej, Żegocinie, Widomej; boje w Jaworznej.
8 grudnia – rozpoczęcie głównej ofensywy – zmasowany atak na linie drogi Bochnia – Limanowa. Walki na całej tej linii (Sobolów, Leszczyna, Łąkta, Żegocina, Rajbrot, Zonia). Wojska rosyjskie atakują drogami od Nowego Sącza w kierunku Limanowej. 9 - 10 grudnia – zacięte walki na północ od Limanowej (Rajbrot, Kobyła). Przemarsz wojsk doliną Dunajca w stronę Łącka i Tylmanowej. Atak austriacki w Beskidzie Niskim koło Tylicza.
11 grudnia – przełamanie frontu na wzgórzu Jabłoniec (krwawy bój węgierskich huzarów); walki w rejonie Gierczyc, Sobolowa, Woli Nieszkowskiej; ataki wojsk austro-węgierskich wzdłuż doliny Łososiny; boje w rejonie Wysokiego, Litacza. Przegrupowane wojska austro-węgierskie usiłują zdobyć Nowy Sącz.
12 grudnia – odwrót Rosjan spod Limanowej na całym odcinku frontu. Wejście wojsk austro-węgierskich i Legionów Polskich do Nowego Sącza. Ostatecznie front ustala się na linii Dunajec – Biała, którego przełamanie nastąpiło na początku maja 1915 r. w trakcie Bitwy pod Gorlicami (Źródło: UM Limanowa).

Rekonstrukcja Bitwy pod Limanową w 2019 roku:

(Fot.: LSHO Jabłoniec 1914)