Banknoty dla niezłomnych

Upamiętnienie żołnierzy powojennego podziemia niepodległościowego nie musi być stereotypowe. Uczennica z malutkiego Glisnego pod Mszaną Dolną umieściła ich... na projektach pieniędzy.

W całej Polsce od 10 lat 1 marca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Być może wizerunki niektórych z nich znajdą się na banknotach. 14 letnia Gabriela Oleksy, uczennica VIII klasy Szkoły Podstawowej w Glisnem koło Mszany Dolnej, zdobyła bowiem I miejsce w kategorii „Projekt serii banknotów” w ramach VII Międzynarodowego Konkursu Historycznego o Żołnierzach Wyklętych, zorganizowanego pod patronatem Prezydenta RP przez Komitet Pamięci Rotmistrza Witolda Pileckiego. 

Gabrysia przedstawiła postać rtm. Pileckiego „Witolda” (1901–1948), pośmiertnie awansowanego do stopnia pułkownika, na banknocie o nominale 500 zł, a sanitariuszkę 4 szwadronu 5 Wileńskiej Brygady Armii Krajowej Danutę Siedzikównę „Inkę” (1928–1946), pośmiertnie mianowaną podporucznikiem Wojska Polskiego, na banknocie o nominale 200 zł. Dowódca 2 kompanii 5 Wileńskiej Brygady AK Feliks Selmanowicz „Zagończyk” (1904–1946), stracony razem z Inką, pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika, znalazł się na banknocie o nominale 100 zł, z kolei uznawany za ostatniego partyzanta powojennego podziemia niepodległościowego wachmistrz Józef Franczak „Laluś” (1918–1963) – na banknocie o nominale 50 zł.

 – Wybrałam osoby symboliczne. Gdy słyszymy słowa „żołnierze wyklęci”, od razu kojarzymy je z postacią Witolda Pileckiego. Co do Inki, to gdy dowiedziałam się o konkursie, akurat uczyliśmy się o niej na lekcji historii. Pomyślałam, że warto upamiętnić na banknocie i jej postać, jako symbol kobiet, które walczyły za ojczyznę – mówi laureatka konkursu. 

Komunikat turystyczny GPN: zimowe warunki na szlakach Radny pyta o “manewry autobusów” na skrzyżowaniu

Techniki rysunku i malarstwa nauczyła się w szkole Michała Liszki w Mszanie Dolnej. Chodziła tam przez 6 lat. Rysowała m.in. pisakami, cieniując kredkami. Projektując przez trzy miesiące banknoty, pilnie przypatrywała się grafice współczesnych banknotów będących w obiegu. 

– Na ekranie komputera wyświetlałam sobie w dużym formacie reprodukcję banknotu o danym nominale i uważnie analizowałam układ graficzny. Widziałam, że jest tam wiele mikroskopijnych szczegółów, by trudno było fałszować banknoty. Potem starałam się zachować na moim projekcie wszelkie proporcje, uważając jednak, by rysunek miał mój rys autorski – dodaje uczennica. 

Konkurs został rozstrzygnięty w ub. roku. Ze względu na sytuację epidemiczną kilkakrotnie przekładano termin wręczenia nagród i ostatecznie wysłano je pocztą dopiero niedawno, zimą.

– Znam Gabrysię, odkąd przyszła na świat w 2006  roku. Swoje pierwsze prace plastyczne przynosiła do kościoła, gdy podczas Rorat czy rekolekcji szkolnych dzieci otrzymywały różne zadania. Już wtedy dostrzegłem jej uzdolnienia malarskie, które stale rozwija. Jest bardzo pracowitą, a zarazem skromną dziewczyną o dużej wyobraźni. Mam nadzieję, że jeszcze nieraz usłyszymy o jej twórczości i osiągnięciach artystycznych – mówi ks. Andrzej Sawulski SCJ, rektor placówki duszpasterskiej Najświętszego Serca Pana Jezusa. 

Projekty banknotów z niezłomnymi to niejedyne prace Gabrysi, które zostały nagrodzone w konkursach plastycznych. 

– Jest także m.in. laureatką Ogólnopolskiego Konkursu Historyczno-Plastycznego „100 Bohaterów na 100 lat Niepodległości”, zorganizowanego przez Szkołę Podstawową nr 225 im. Józefa Gardeckiego w Warszawie – mówi Anna Stanisławska, nauczycielka historii w szkole w Glisnem, której Gabrysia wiele zawdzięcza. Zadaniem uczestników konkursu było zaprojektowanie i wykonanie banknotu o nominale 100 zł. Na awersie należało umieścić wizerunek jednego z lokalnych bohaterów walk o wolność i niepodległość Polski od 1772 do 1989 roku. 

– Gabrysia upamiętniła postać prof. AGH w Krakowie Adama Stefana Trembeckiego „Misia”, członka Oddziału Partyzanckiego AK „Adam”, który prowadził walki z niemieckim okupantem w czasie II wojny światowej. Walki te toczyły się m.in. w rejonie Glisnego. Przypominamy o tym w modlitwie w trakcie odprawianych u nas co roku w sierpniu Mszy Świętych „partyzanckich” – zaznacza ks. rektor. 

– Z postacią prof. Trembeckiego zetknęłam się w trakcie szkolnej uroczystości z okazji Święta Niepodległości, na które przyjeżdżała z Krakowa jego córka. Uznałam, że upamiętnienie postaci żołnierza, który walczył za Polskę w naszych okolicach, będzie sposobem odwdzięczenia się za to, co zrobił – mówi Gabrysia. 

Zwyciężała także w innych konkursach, ale chce, by malarstwo pozostało jedynie jej hobby. Myśli o nauce w liceum, a potem o studiach, być może przyrodniczych. Sporo czasu poświęca też parafii. Szefuje scholi i czyta lekcje mszalne. 

(Bogdan Gancarz "Gość Niedzielny", nr 8, 2021, zdj. Andrzej Sawulski SCJ)