Będzie remont “Orkanówki”. Co z potencjałem domu pisarza?

Poręba Wielka. Gmina Niedźwiedź planuje remont dachu “Orkanówki” - domu w Porębie Wielkiej zbudowanego w 1906 roku przez wybitnego pisarza Władysława Orkana, który dziś stanowi siedzibę muzeum biograficznego “piewcy Gorców i Podhala”.

Przedmiotem zamówienia jest remont całości pokrycia dachu z gontu, polegający na jego kompleksowej wymianie wraz z koniecznymi naprawami więźby dachowej, jej impregnacją oraz przełożeniem odgromienia i wymianie orynnowania. Termin na realizację prac oraz uzyskanie pozwolenia na użytkowanie przewidziano do 20 października. 

W przewidzianym terminie złożone zostały trzy oferty. Dwie z nich mieszczą się w samorządowym kosztorysie (405 tys. zł), ostatnia jest skrajnie wysoka, a jej wartość przekracza kwotę 1 mln zł. 

Rafała Rusnaka zapytaliśmy, czy jego zdaniem potencjał domu zbudowanego przez Władysława Orkana jest należycie wykorzystywany. Jak wylicza w odpowiedzi wójt, w Porębie Wielkiej co roku odbywa się tradycyjna impreza pod nazwą “Majówka u Orkana”, miejsce ma także zlot szkół noszących imię pisarza. 

Spotkanie autorskie z Jakubem Zającem Wizyta pełna inspiracji i wspólnych planów (ZDJĘCIA)

Niestety, w tym roku szkoły nie zjechały się do Poręby Wielkiej i frekwencja była mała. Ale regularnie odbywają się wycieczki, indywidualnych odwiedzających także było sporo, więc możemy ocenić, że muzeum cieszy się popularnością, a pani kustosz w ciekawy sposób oprowadza po nim - mówi Rafał Rusnak. 

Teraz gmina chce zabezpieczyć dach, aby zapobiec uszkodzeniom samego budynku i zgromadzonym w nim eksponatów. W planach są dalsze prace, bo problemów do rozwiązania jest sporo - najważniejszym wydaje się być brak miejsc postojowych. 

Do Polskiego Ładu złożyłem wniosek na 1,5 mln zł na dalsze prace konserwatorskie. Planujemy też wykup części prywatnej działki, by zorganizować lepszy dojazd i plac manewrowy, gdy będą miejsca postojowe, łatwiej będzie przyciągnąć większą liczbę zwiedzających - przypuszcza Rafał Rusnak. 

Rok temu w Pcimiu odsłonięto pomnik pochodzącej z Limanowszczyzny Katarzyny Smreczyńskiej (matki Władysława Orkana) – symboliczny pomnik Matek Oddanych Dzieciom. Pytany przez nas wójt ocenił, że nie widzi w tym próby “zawłaszczania” postaci Władysława Orkana, kojarzonej przede wszystkim z gminą Niedźwiedź. 

Władysław Orkan urodził się w Porębie Wielkiej, to stąd jego matka nosiła żywność do Krakowa, gdy ten pobierał naukę. Później Orkan działał szerzej, na Podhalu, ale przecież w swoich dziełach apelował, by ruszać w świat, uczyć się i powracać do miejsca, z którego się wyruszyło. Zachęcam do przeczytania “Wskazań dla synów Podhala”. To tylko parę zdań, ale nie tracą one na aktualności i warto je znać - dodaje Rafał Rusnak. 

Z kolei radnego Radosława Kapturkiewicza niepokoi spadająca frekwencja podczas Majówki u Orkana. Podczas jednej z ostatnich sesji radny pytał organizatorów o sposób rozpropagowania informacji o terminie wydarzenia. 

To dobrze, że szkoły pamiętają o swoim patronie, młodzież co roku pojawia się na zlocie. Ale z “Majówką u Orkana” jest coraz gorzej. W tym roku była zaledwie garstka uczestników. Uważam, że to przedsięwzięcie jest nieodpowiednio organizowane i zbyt mało zareklamowane. Wydaje się, że stało się to imprezą dla dygnitarzy, a nie mieszkańców i turystów. Ludzie zwątpili w tę inicjatywę. Myślę jednak, że wciąż jest szansa, by to naprawić - ocenia Radosław Kapturkiewicz. 

Władysław Orkan naprawdę nazywał się Franciszek Ksawery Smaciarz (Szmaciarz), a od 1898 roku nosił nazwisko Smreczyński (zmienił nazwisko wraz z matką i rodzeństwem). Ukończył szkołę elementarną przy klasztorze Cystersów w Szczyrzycu, potem uczęszczał do krakowskiego Gimnazjum. Według źródeł jego matka raz miesiącu przynosiła mu do Krakowa jedzenie. Nastroje niepodległościowe miały również duży wpływ na przyszłego pisarza. Ze względu na swój buntowniczy charakter przyjął pseudonim Orkan. Wkrótce pojawiły się spore kłopoty z nauką, nigdy nie przystąpił do egzaminu maturalnego.

Po niepowodzeniach związanych z rozpoczęciem pracy zawodowej wrócił w rodzinne strony. Poślubił Marię Zwierzyńską, która pracowała na poczcie w Niedźwiedziu. Za honorarium swoich kolejnych dzieł pisarskich rozpoczął budowę domu w Porębie Wielkiej. Wkrótce Władysław Orkan musiał się zmierzyć z rodzinną tragedią: śmiercią żony. Wówczas ich jedyna córka, Zosia miała zaledwie trzy lata. Drugą żoną pisarza została Bronisława Folejewska. W czasie I wojny światowej Orkan służył w Legionach Polskich.

W okresie międzywojennym rozwijał swoją literacką twórczość, zyskując dużą popularność. Zmarł 14 maja 1930 roku, gdy przybył do Krakowa odwiedzić przebywającą w szpitalu swoją ukochaną córkę Zosię (zmarła dwa tygodnie później, nie dowiedziała się o śmierci ojca). Władysław Orkan został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Kilka miesięcy później trumna z jego ciałem została przewieziona do Zakopanego (pociąg zatrzymywał się na każdej stacji, całe Podhale opłakiwało pisarza). Spoczywa na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. Grób Marii Zwierzyńskiej i Zosi znajduje się na cmentarzu w Niedźwiedziu.

W Porębie Wielkiej miejsc przypominających o Władysławie Orkanie jest sporo. Jednym z nich jest Pustka, wzgórze nad Orkanówką. Władysław Orkan często wychodził na wzgórze i podziwiając wspaniały krajobraz, szukał natchnienia. Lubił również polanę Łąki, znajdującą się przy drodze na Turbacz, na zielonym szlaku. W młodości Orkan pasał tam owce.