Chronią ostoje nietoperzy w Beskidzie Wyspowym

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie realizuje projekt ochrony zagrożonych gatunków i siedlisk chronionych, w ramach sieci Natura 2000 w Małopolsce. Jest on nakierowany m.in. na ochronę gatunków nietoperzy.

Głównym zadaniem z zakresu ochrony nietoperzy jest ochrona ich letnich stanowisk zlokalizowanych w dziewięciu zabytkowych obiektach, która jest realizowana poprzez remonty dachów budynków. Niektóre z nich znajdują się na Limanowszczyźnie – to kościół p.w. Św. Barbary i Św. Stanisława BM w Szyku oraz kościół p.w. Św. Andrzeja Apostoła w Łukowicy. Ponadto w ramach projektu wybudowano platformę na guano w klasztorze Cystersów w Szczyrzycu. Obecnie trwają prace polegające na pielęgnacji i dosadzaniu zieleni na trasach przelotów nietoperzy wokół 10 letnich stanowisk oraz prace adaptacyjno – konserwacyjne na ponad 30 letnich stanowiskach nietoperzy.

W Polsce występuje 25 gatunków nietoperzy, wszystkie są objęte ochroną prawną. Przepisy prawne zakazują zabijania i niepokojenia nietoperzy, niszczenia ich siedlisk i ostoi, legowisk, zimowisk, odławiania, przetrzymywania i przemieszczania bez zezwolenia. Za złamanie zakazów grozi kara grzywny lub więzienia. Spadek liczebności poszczególnych gatunków nietoperzy jest tak znaczny, że zostały one wpisane na listy gatunków zagrożonych wyginięciem (tzw. czerwone listy lub czerwone księgi).

Tak ciepłego grudnia nie było od 74 lat Zderzenie osobówki z cysterną na DK28

Nietoperze zamieszkują różne schronienia: jaskinie, tunele, forty, a nawet studnie oraz budynki mieszkalne, kościoły, zamki, dziuple drzew, szczeliny pod korą drzew itp. W zabudowaniach zasiedlają strychy, piwnice i różne zakamarki. W innych schronieniach spędzają one lato, a w innych zimę, choć nie jest to regułą. Ciało nietoperzy pokryte jest puszystym futerkiem o kolorze i długości charakterystycznej dla gatunku. Nietoperze rozpoznaje się po wielkości i budowie uszu, pyszczka, wielkości i liczbie zębów, kolorze skóry oraz wielu innych cechach. 

Beskid Wyspowy obfituje w ostoje nietoperzy. W klasztorze OO. Cystersów w Szczyrzycu znajdują się jedne z największych w Polsce kolonie rozrodcze nocka orzęsionego i podkowca małego oraz nieliczna kolonia rozrodcza nocka dużego. Na strychach budynków zespołu klasztornego stwierdzono osiem różnych gatunków nietoperzy, w tym nawet bardzo rzadkiego w Polsce podkowca dużego. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura” wykonało w poprzednich latach adaptacje poprawiające warunki siedliskowe na strychach Opactwa oraz zabezpieczenia wlotów dla nietoperzy. W ramach naszego projektu uwzględniliśmy wybudowanie platformy na guano. Za zaangażowanie w ochronę nietoperzy Opactwo wyróżniono Znakiem Krainy Podkowca. Strych kościoła św. Stanisława Biskupa Męczennika i św. Barbary Męczennicy w Szyku jest schronieniem dla kolonii rozrodczej podkowca małego. Świątynia wymagała generalnego remontu pokrycia dachowego, dlatego uwzględniono ją w projekcie. W latach poprzednich Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura” przeprowadziło adaptacje poprawiające warunki bytowania nietoperzy. Wykonało też nasadzenia drzew wokół kościoła oraz na trasach przelotu nietoperzy. Strych świątyni pw. św. Andrzeja Apostoła w Łukowicy zasiedlony jest przez kolonię rozrodczą podkowca małego. W projekcie uwzględniliśmy wymianę pokrycia dachu całego budynku. Kilka lat temu kolonia podkowca opuściła strych kościoła, gdyż w sąsiedztwie miejsca wlotu nietoperzy na strych zainstalowano oświetlenie – pojedynczą żarówkę. Fakt ten dowodzi, jak niewielkie zmiany mogą przyczynić się do porzucenia schronienia przez nietoperze. W wyniku interwencji Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Przyrody „pro Natura” oraz dzięki życzliwości proboszcza punkt świetlny w porę zlikwidowano i nietoperze powróciły do kościoła. 

Na Limanowszczyźnie znajdują się też inne obiekty, w których w latach poprzednich Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura” wykonało remonty. Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa w Skrzydlnej jest „domem” dla kolonii rozrodczej podkowca małego. W 2009 r. wykonano remont dachu kościoła – wymieniono pokrycie tak, aby nietoperze mogły dalej korzystać ze strychu, zapewniono też drożność wlotów dla nietoperzy. Kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Wilkowisku. Strych kościoła jest schronieniem kolonii rozrodczej podkowca małego. Wokół świątyni nasadzono drzewa niezbędne dla przelotów nietoperzy między kolonią a terenami żerowania. Zainstalowano też reflektory ograniczające zanieczyszczenie światłem wokół budowli. Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i Trójcy Świętej w Nowym Rybiu, zamieszkiwany przez kolonię podkowca małego i nocka orzęsionego. W 2009 r. wyremontowano dach kościoła w sposób zapewniający możliwość dalszego korzystania ze schronienia przez nietoperze. Wymieniono też reflektory na bezpieczne dla nietoperzy, tj. ograniczające iluminację schronienia kolonii. Kościół pw. Wszystkich Świętych w Łososinie Górnej, zasiedlony przez kolonię rozrodczą podkowca małego. W latach poprzednich wymieniono już całe pokrycie dachu. W projekcie przewidziano modyfikację iluminacji kościoła na bezpieczniejszą dla nietoperzy. Kościół pw. św. Andrzeja Apostoła w Słopnicach jest schronieniem dla kolonii rozrodczej nocka dużego oraz podkowca małego. Ochroną objęty jest nie tylko kościółek, ale też okoliczne zadrzewienia, włącznie z roślinnością nadrzeczną porastającą dopływ Słopniczanki. W 2009 r. przeprowadzono kompletny remont dachu kościoła, wymieniając jego pokrycie. 

Nietoperze zamieszkują także kościół pw. Najświętszego Imienia Maryi w Laskowej, kościół pw. św. Michała Archanioła w Ujanowicach, kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Jaworznej i kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Żmiącej. W kościołach w Ujanowicach i Kamionce Małej do tej pory wykonano remonty dachów, zbudowano platformy na guano, zmodyfikowano oświetlenie, zabezpieczono wloty na strychy oraz przeprowadzono nasadzenia. Kilka kolonii nie posiada ciągłych i bezpiecznych tras przelotów dla nietoperzy i wymaga wykonania właściwych nasadzeń w przyszłości. 

(Na podstawie/fot.: RDOS – Śladami Podkowca)