Drugi pomysł na limanowski rynek

Idea

Limanowa swój urok zawdzięcza w dużej mierze lokalizacji w regionie szczególnie malowniczym, jakim jest Beskid Wyspowy. Miasto może być uznane za jego centrum, a fakt ten – zauważalny w prawie każdym kadrze miasta – nie mógł pozostać obojętny. Położenie Limanowej ma znaczenie nie tylko krajobrazowe, ale również historyczne i strategiczne, co w wyjątkowy sposób dało o sobie znać w 1908 roku podczas Bitwy Limanowskiej. Chcąc zaakcentować znaczenie Beskidu Wyspowego dla miasta oraz w pewien sposób sprowokować do poznania i poszerzania wiedzy o regionie, idea oparła się na schemacie będącym interpretacją jego nazwy. Dla koncepcji słowem kluczem okazała się wyspa, która w przypadku Beskidu i prezentowanego projektu oznacza zielony szczyt górski wznoszący się ponad mgłą w dolinie. Geometryzacja kształtu wysp pozwoliła na osiągnięcie formy, która wpisuje się w kontekst regionu, miasta i samego placu.

Forma

Przyjęta jako baza forma jest trójkątem o zaokrąglonych narożnikach. Zaokrąglenia, obłości i okręgi użyte w koncepcji są nawiązaniem do łagodnych kształtów wzgórz w regionie. Oprócz tego koncepcja aktualnie zrealizowana na rynku opiera się na motywie okręgu – łącznie z Buzodromem, który jest istotnym akcentem kubaturowym i funkcjonalnym na płycie rynku. Obecny plan Małego Rynku również jest oparty na kształcie okręgu, dopełniając (w sposób przypadkowy) założenie Rynku. Przyjęty motyw wyspy ma odzwierciedlenie w każdej skali koncepcji: począwszy od kształtowania stref, poprzez budynek Buzodromu z proponowanym otoczeniem, kończąc na klombach, ławkach i detalu architektonicznym.

Kompozycja

Po przeprowadzonych analizach oraz w oparciu o doświadczenie przestrzeni limanowskiego Rynku zostały sporządzone wytyczne kompozycyjne, na których podstawie powstała koncepcja urbanistyczna całości założenia. Niezmieniona pozostała główna oś kompozycyjna biegnąca wzdłuż osi ul. Matki Boskiej Bolesnej przez całą szerokość Rynku, aż do Bazyliki MBB – dominanty w skali placu i miasta. Elementem narzucającym sposób kształtowania powierzchni Rynku jest mocna forma Buzodromu. Przy koncepcji planowanej w oderwaniu od jego kształtu, wysokości i sposobu oddziaływania może on zaburzać widok na Bazylikę, a nawet ją przesłaniać. Stąd decyzja o poprowadzeniu drugiej osi kompozycyjnej od kościoła w kierunku południowo-wschodnim, omijając obrys Buzodromu. Na jej końcu znalazł się istotny punkt widokowy, który otwiera kolejną oś kompozycyjno-widokową w kierunku północno-wschodnim. Jej przebieg pokrywa się z osią ul. Kilińskiego, a zamknięcie stanowi Miejska Góra z Krzyżem Jubileuszowym.

W północnej części placu znalazła się oś biegnąca równolegle do pierzei Rynku, łącząca Bazylikę i siedzibę limanowskiego Banku Spółdzielczego. Jej znaczenie jest możliwe do odczytania dzięki ciągowi charakterystycznych dla Limanowej podcieni pod arkadami. Uzupełnieniem powyższych kierunków są osie i ciągi widokowe związane z układem komunikacyjnym wokół placu, jak np. oś biegnąca od ul. Marii Konopnickiej czy od przejścia między Rynkiem, a ul. Krótką. Ich znaczenie jest widoczne głównie w kształtowaniu podziału na strefy użytkowe w sposób niepowodujący kolizji funkcjonalnych. Elementami krystalizującymi strukturę rynku są akcenty, do których została dopasowana koncepcja aranżacji placu. Poza wspomnianym Buzodromem są to: Dąb i Kamień Papieski w południowo-zachodniej części, wodopój, fontanna i istniejący dąb w części wschodniej oraz rzeźba miejska w postaci latarni na Małym Rynku – nawiązująca do okrągłego Buzodromu na „dużym” Rynku.

Układ funkcjonalny

W oparciu o układ osi kompozycyjnych, widokowych oraz zastanej tkanki, plac został podzielony na strefy funkcjonalne. Ich granice wyznaczają rodzaje posadzek, oświetlenie, zieleń, lecz nigdy nie są to granice na tyle formalne, aby utrudniać uzupełnianie się i mieszanie użytkowników.

Strefa odpoczynku obejmuje istniejący budynek Buzodromu oraz Plac pod Dębem. Obie części są od siebie oddzielone „szybkim” ciągiem pieszym. Prezentowany projekt przewiduje możliwość powrotu do założeń koncepcyjnych aktualnej wersji Buzodromu: otwarcia tarasu oraz dostępu na pierścień-taras górny. Poza zmianami użytkowymi proponuje się zmianę funkcji kwiaciarni na kawiarnię oraz udostępnienie przedpola i tarasu budynku na rozszerzenie tej funkcji na zewnątrz. Drugą część strefy stanowi Plac pod Dębem obejmujący klomby wraz z zachowanym Dębem Papieskim i Kamieniem upamiętniającym Szlak Papieski. Drzewo – pomimo młodego wieku i możliwości przesadzenia – pozostało w pierwotnym miejscu. Stanowi ono relikt, który – zdaniem autorów pracy – ze względu na sposób istnienia w przestrzeni placu, wegetację i rozwój nie powinien być przesadzany. Przy założeniu wzrostu dębu do docelowego rozmiaru utworzony został placyk pomiędzy projektowanymi klombami. Zamknięcie od strony ulic pozwala na zredukowanie hałasu, a przez to na spotkania i niezakłócone zgiełkiem rozmowy w cieniu drzewa.

Strefa rekreacji dzieli się na trzy części: obszar po wschodniej stronie Rynku, ogródek kawiarniany przy południowej pierzei oraz plac zabaw na Małym Rynku. Pierwsza część obejmuje istniejące toalety podziemne z przearanżowanym zejściem, zachowane drzewo, odrestaurowany istniejący wodopój z wodą uzdatnioną do picia, fontannę, ławki oraz klomby. Wyposażenie pozwala na różne rodzaje aktywności: począwszy od zabawy przy fontannie po możliwość położenia się na wielkowymiarowych ławkach. Druga część pełniąca funkcję ogródka kawiarnianego znajduje się pomiędzy dwoma „szybkimi” ciągami pieszymi oraz ulicą, stąd jej rekreacyjny charakter, niewymagający szczególnych warunków akustycznych. Strefa jest ściśle powiązana z istniejącymi funkcjami gastronomicznymi oraz proponowaną zabudową uzupełniającą w południowej pierzei. Trzecia część, czyli Mały Rynek jest kierowana głównie do Małych limanowian: jako funkcję wiodącą zaproponowano nowoczesny plac zabaw, będący rodzajem rzeźby miejskiej. Tak jak w pozostałych strefach – jako dopełnienie zastosowane zostały klomby kwiatowe oraz elementy małej architektury. W centrum placu przewidziano latarnię o rzeźbiarskim charakterze, która – podobnie jak Buzodrom – ma pełnić funkcję ważnego akcentu o kształcie okręgu.

Strefa reprezentacyjna znajdująca się w północno-wschodniej części nie ma wyraźnie zaznaczonej granicy. Jest to celowy zabieg pozwalający na rozszerzenie strefy o przyległe ulice i chodniki w momencie zmiany organizacji ruchu. Przestrzeń może być wykorzystywana jako miejsce wydarzeń miejskich, występów scenicznych, pokazów, festiwali czy uroczystości kościelnych. Położenie strefy na głównej osi kompozycyjnej podkreśla jej znaczenie.

Pasaż komunikacyjny w północnej części rynku łączy funkcje usługowe z przystankiem komunikacji zbiorowej i postojem taksówek. Specyficzna dla limanowskiego Rynku zabudowa arkadowa podkreśla charakter pasażu.

Poza wymienionymi strefami funkcjonalnymi na płycie Rynku znalazły się miejsca nieujęte ich granicami. Jednym z nich jest przestrzeń na północ od Buzodromu, będąca przedpolem Bazyliki oraz wolnym, pustym pasmem wzdłuż głównej osi kompozycyjnej. Brak obiektów kubaturowych, mebli miejskich i zieleni ma pozwalać na niezaburzoną percepcję kościoła od strony ul. Matki Boskiej Bolesnej.

Komunikacja

Układ komunikacyjny placu został dostosowany do rzeczywistego zapotrzebowania, określonego na podstawie intensywności ruchu pieszego i kołowego.

Niezmienione zostały zasady organizacji ruchu kołowego, jednak wprowadzono korektę geometrii jezdni oraz zmianę ich nawierzchni. Efektem tych działań będzie zredukowanie i spowolnienie ruchu kołowego wokół Rynku, a tym samym poprawa warunków bezpieczeństwa i komfortu osób przebywających na placu. W północnej części przewidziana została zatoka autobusowa oraz miejsca postojowe dla taksówek. Wokół rynku znajdują się miejsca pozwalające na postój pojazdów, którymi poruszają się osoby niepełnosprawne.

Dla ruchu pieszego wprowadzone zostały udogodnienia komunikacyjne, zarówno w skali urbanistycznej, jak i w detalu. W zależności od przewidywanego natężenia ruchu zastosowano różne rodzaje posadzek: w strefach ruchu – odporne płyty kamienne, a w miejscach rekreacyjnych – bruk o wyraźnej fakturze, które nie utrudniają poruszania się osobom niepełnosprawnym. Niepominięte zostało przejście z Rynku na ul. Krótką, którego oś stała się wytyczną kompozycyjną.

W otoczeniu Rynku zostały przewidziane miejsca postojowe dla samochodów z zaopatrzeniem lokali usługowych oraz stojaki rowerowe.

Architektura

Zabiegi proponowane w przedstawionej koncepcji w głównej mierze mają na celu poprawę estetyki elewacji pierzei wokół Rynku. Dla zapewnienia zwartego charakteru zabudowy śródmiejskiej proponowane jest uzupełnienie „wyrw” w pierzei wschodniej oraz południowej poprzez nadbudowę/budowę plomb miejskich. Propozycja jest sugestią dla kształtowania pierzei, a nie elementem kubaturowym w koncepcji (w odniesieniu do przedostatniego podpunktu w p. XVII Regulaminu o dodatkowych budynkach o dużej kubaturze). Kolorystyka elewacji powinna opierać się na wąskiej palecie barw w odcieniach bieli, beżu i brązu. Koncepcja wyklucza użycie jaskrawych kolorów oraz połyskliwych materiałów, np. okładzin blaszanych lub z tworzyw sztucznych. Pokrycia dachowe przewidziano jako wykonane z materiałów niepołyskliwych, z określonej palety barw w odcieniach brązu, czerwonego i ceglastego. Koncepcja zakłada ujednolicenie w obrębie budynku charakteru okien, drzwi i portfenetrów w parterach oraz zaakcentowanie wejść do budynków. Proponowana kolorystyka to odcienie bieli lub naturalny kolor drewna w przypadku stolarki drewnianej. Fasady szklane dominujące w budynkach modernistycznych w północnej części Rynku powinny zostać poddane gruntownej renowacji, włącznie z wymianą profili oraz szklenia. Dla banerów reklamowych proponuje się ujednolicony wzór na wszystkich pierzei Rynku; reklamy małoformatowe na taflach szklanych, komponowane względem charakterystycznych elementów budynków takich jak wejścia, arkady itp. Ponadto, aby podejmowane decyzje w kwestiach estetycznych były oparte o doświadczenie i zmysł artystyczny, proponuje się utworzenie stanowiska plastyka miejskiego. Elementem nadającym charakteru budynkom przy limanowskim Rynku jeszcze niedawno były neony, które przez lata zniszczały lub zostały usunięte. Proponuje się przywrócenie lub odrestaurowanie neonów reklamowych, które w nietuzinkowy sposób mogą stanowić punkt orientacyjny i dekorację placu.

Mała architektura

Wyposażenie placu w elementy małej architektury również opiera się na głównej idei wysp. Na obszarze placu nie zostały wykorzystane typowe meble miejskie. Każdy z elementów jest zaprojektowany indywidualnie dla prezentowanej koncepcji. Największym elementem małej architektury w przedstawionej koncepcji są klomby. Ich zmienna wysokość pozwala na wykształtowanie ławek i śmietników wnękowych (w wyższej części), natomiast niższa część pozwala na wejście na murawę i odpoczynek (w przypadku trawy niskiej). Brzegi zostały wykończone stalą cortenowską, która została zabezpieczona powłoką zapobiegającą brudzeniu przechodniów i użytkowników. Samo siedzisko przewidziano jako wykonane z impregnowanego drewna dębowego.

Podobnym w formie elementem są ławki, których siedziska – podobnie jak w klombach – zostały przewidziane jako drewniane. Podkonstrukcja stalowa pozwoliła na oparcie ławki w środku ciężkości na żelbetowym trzonie, co w połączeniu z światłowodowym oświetleniem pod siedziskiem pozwala na uzyskanie efektu unoszenia się w powietrzu. Ciągi piesze zostały wyposażone w prostopadłościenne ławki wykonane w tej samej technologii. Dodatkowym wyposażeniem są śmietniki wolnostojące oraz stojaki rowerowe. Istotnym punktem placu, który wyjątkowo mocno wpływa na witalność miejsca jest fontanna. Zaproponowany wodotrysk to iluminowane dysze posadzkowe w kilkucentymetrowej niecce, która w ciągu dnia pozwala dzieciom na zabawę w wodzie, a wieczorem stanowi reprezentacyjny detal placu. W północno wschodniej części Rynku znalazły się trzy maszty flagowe, które dzięki bliskości części reprezentacyjnej stanowić mogą tło dla wydarzeń miejskich. Wyposażeniem uzupełniającym meble miejskie jest oświetlenie, które – w zależności od funkcji – pozwala na bezpieczne poruszanie się po mieście, stwarza kameralny nastrój lub wydobywa akcenty i detale w skali urbanistycznej i architektonicznej. Wszystkie zaproponowane punkty oświetlają Rynek w sposób pośredni – użytkownicy nie są w stanie zobaczyć źródła światła, które odbija się od specjalnie ukształtowanych odbłyśników. Zabieg ten zapobiega oślepianiu, poprawia rozsył światła oraz redukuje tzw. zanieczyszczenie światłem.

Zieleń

Zgodnie z zaleceniami Konserwatora Zabytków oraz z zasadami kształtowania placów miejskich (które nie powinny być mylone z parkami) przyjęto regułę oszczędnego lokowania powierzchni i punktów biologicznie czynnych na Rynku. Poza zachowanymi drzewami zaproponowano dodatkowe dwie sztuki w południowo-wschodniej części placu. Uzupełnieniem ciągów komunikacyjnych po południowej i północnej stronie Rynku stały się szpalery niskich klonów pospolitych. Klomby zlokalizowane na obszarze opracowania są wypełnione trawą niską lub ozdobną-wysoką. Pierwsze – pozwalają na korzystanie z nich w celach odpoczynku czy rekreacji natomiast drugie – nie wymagają szczególnej pielęgnacji, a ich charakter wpisuje się w ideę projektu. Przy północnej i południowej pierzei, oprócz ławek i drzew, pojawiły się miejsca na kompozycje kwiatowe np. z łubinu. Koncepcja dopuszcza sezonowe uzupełnienie placu o dodatkowe donice.

Koszt inwestycji

Wycena inwestycji została wykonana metodą uproszczoną porównawczą. Całkowity koszt realizacji inwestycji zgodnie z przedstawioną koncepcją jest szacowany na 14 780 000 PLN.

(Źródło/fot.: UM Limanowa)