Dziadom Śmiguśnym pogoda nie przeszkodziła - jest bardzo wesoło (foto i video)

Dobra. Dziś nad ranem około czterdziestu Dziadów Śmiguśnych przybyło do Dobrej. Psocą w centrum miejscowości.

Dziady Śmiguśne nie zawiodły, pomimo niesprzyjającej pogody (padający deszcz ze śniegiem) przybyło ich aż około czterdziestu. Tradycyjnie Śmiguśnioki swoje słomiane stroje kończyli dzisiejszej nocy w garażach i szopach.

Nad ranem przyszli do centrum miejscowości gdzie psocą i witają ludzi idących do kościoła. - Dzięki Śmiguśniakom jest tu bardzo wesoło, jak również i kulturalnie, w związku z pogodą oblewane wodą są tylko samochody - mówiłnam jeden z obserwatorów wydarzenia.

Oczywiście cała ulica pokryta jest słomą, a oprócz beczki z wodą jest i druga, w której jest ognisko, by się ogrzać. Nie brakuje także wozu drbiniastego czy... muszli klozetowej.

Od rana trwa także konkurs na Śmiguśnioka Roku.

- Celem tegorocznego konkursu jest propagowanie tradycji i folkloru związanego ze Świętami Wielkanocnymi, pogłębianie wiedzy na temat symboliki znaczenia Śmiguśniaków w obrzędowości ludowej - informują organizatorzy. - Konkurs stwarza także okazję do zaprezentowania tradycyjnego zwyczaju śmiguśnego oraz wymiany wiedzy na temat zanikających sposobów własnoręcznego wykonywania strojów śmiguśnych z materiałów tradycyjnych.

Warunkiem uczestnictwa jest zaprezentowanie się grupy od 2 do 7 osób komisji konkursowej. Na razie zgłosiły się do niego 4 grupy, a część dopiero zamierza w nim uczestniczyć.

Komisja która została powołana do oceny zwraca szczególną uwagę na sposób zaprezentowania widowiska, tradycyjne stroje (materiał, wykonanie), akcesoria oraz wydawane odgłosy.

Co wiemy o tradycji „Dziadów Śmiguśnych…”

Jak podaje Jan Stanisław Bystroń (etnolog i socjolog ur. 1882 - zm. 1964) oraz Leopold Węgrzynowicz w „Orlim Locie” w latach 20 XX wieku, legenda o Dziadach Śmiguśnych ma ścisły związek z najazdem Tatarów w 1259 roku na klasztor w Szczyrzycu. Tatarzy po tym wydarzeniu gnali jeńców na południe i gdzieś w okolicach Porąbki dokonali ich selekcji. Tych, którzy nie mogli już iść - powieszali, a tych którzy byli w lepszym stanie puścili wolno uprzednio obcinając im języki aby nic nie mogli opowiedzieć. Jeńcy przyodziali się w słomę aby było im cieplej. Następnie rozpierzchli się po okolicznych wsiach, gdzie dobrzy ludzie udzielili im schronienie. Akcja rozgrywała się w okolicach Wielkanocy.

Na pamiątkę tych wydarzeń miejsce sądu do dziś zwane jest przez miejscowych „Wisielnicami” natomiast począwszy od dawnych czasów po wsi w „lany poniedziałek” chodzą kawalerowie przyodziani w słomiane stroje. Chodząc po wsi nic nie mówią, wydają tylko charakterystyczne dla osoby z uciętym językiem dźwięki (pojękiwanie, turkotanie, jukanie) polewając wszystkich wodą.

Z tradycji wynika, że „Dziad Śmiguśny” miał przy sobie w zależności od upodobań różne akcesoria:
- krzywy kij, który nieraz był większy niż sam dziad,
- sikawka z miękkiego drzewa (z grubszego konara czarnego bzu lub wierzby itp.)
- koszyk pleciony z pręci lub ze słomy wyścielany sieczką lub sianem,
- kropidło - zwitek słomy,
- trąbka z rogu najczęściej wołowego.

Osoba przebrana za Śmiguśniaka nie musiała mieć jednocześnie wszystkich akcesoriów, wystarczyło aby w danej grupie pojawiły się niektóre z nich ale zawsze nieśli koszyk na jajka.

Ubiór był wykonany tradycyjnie ze słomy, czasem po prostu okręcali się słomianymi powrósłami. Pod spód zakładano kożuch kudłami na wierzch lub „kufajkę” albo prawdziwy wełniany sweter oraz cajgowe (drelichowe) portki. Buty zazwyczaj zakryte były słomą, ale niekoniecznie, ponieważ czasem nogi powyżej butów owijali powrósłami.

Czapkę wykonywano w kształcie stożka zakańczając trzema lub czterema warkoczami (raczej były puszczone luźno z wierzchołka czapki lub jeśli krótsze sterczały na boki). Czasami ozdabiano różnokolorowymi wstążkami z bibuły gładkiej lub gufrowanej.

Na twarz zakładano maskę zrobioną najczęściej z baraniej skóry z wyciętymi otworami na oczy i usta, później także robiono maski z tkaniny. W przypadku braku maski można było smarować twarz sadzą.

Trzeba wspomnieć, że Dziady Śmiguśne chodziły w grupach, które składały się z dwóch lub więcej osób. Niektóre z nich w swoim towarzystwie miały tzw. „Babkę”, za którą był przebrany mężczyzna. Jej strój składał się ze słomianego kubraka oraz spódnicy z proste, długiej zazwyczaj żytniej słomy związanej w pasie. Zakładano buty na obcasie a maskę wykonywano z lnianej pończochy. Występowały również „Babki” w kwiaciastych spódnicach i bluzkach, z chustką na głowie. Babka zazwyczaj wożona była na taczkach lub wózku drabiniastym (żeby z niego nie spadła). Miała z sobą kukłę robioną ze szmat i karpiela owiniętego szmatą (głowa) imitująca dziecko.

(Na podstawie informacji GOK w Dobrej)