O partyzanckich losach „w cieniu Modyni”

Młyńczyska. W niedzielę (24 lipca) w Młyńczyskach odbył się piąty z tegorocznego cyklu spacer historyczny o tytule: W cieniu Modyni – Śladami Genowefy Kroczek „Lotte”.

Spacer rozpoczął się przed cmentarzem parafialnym w Młyńczyskach, gdzie uczestników przywitał prowadzący Przemysław Bukowiec. Wszyscy zainteresowani zostali zapoznani z programem historycznej wędrówki. Tym razem spacer wzbogacony został o elementy górskiej, pieszej wycieczki. Uczestnicy wydarzenia poznali historię powstania organizacji konspiracyjnych na terenie Ziemi Limanowskiej w okresie II wojny światowej.

W pierwszej kolejności zainteresowani poznali historię mogiły partyzanckiej pochodzącego z Kresów Wschodnich żołnierza oddziału partyzanckiego „Opór” – Jana Nosko „Kaczorowskiego”. Partyzant zginął w dramatycznych okolicznościach w starciu z Niemcami w styczniu 1945 r.  w miejscowości Wysokie. Wśród uczestników spaceru nie zabrakło pytań związanych z działalnością organizacji konspiracyjnych, oddziałów partyzanckich oraz zdarzeń z przeszłości, które przetrwały wśród lokalnej społeczności w formie przekazów ustnych. Niezwykle cenne były relacje przedstawicieli rodzin partyzanckich na temat poszukiwań informacji związanych z działalnością przodków w czasie II wojny światowej.

Dalej prowadzący przybliżył historię powstania pomnika-kapliczki poświęconej ofiarom II wojny światowej w Młyńczyskach, Słoneczna pogoda dopisała w czasie podejścia  z centrum Młyńczysk na osiedle-przełęcz Cisowy Dział. Po drodze uczestnicy spaceru mogli podziwiać widoki na poszczególne szczyty i doliny Beskidu Wyspowego.

„Kropla życzliwości, ocean dobroci” Polacy chcą wydawać więcej na wzmocnienie armii

Na przełęczy, po krótkim odpoczynku, prowadzący przybliżył uczestnikom historię powstania oddziału partyzanckiego „Opór” oraz ciekawostki związane z partyzancką kapliczką Matki Boskiej Częstochowskiej, ufundowaną w okresie PRL przez partyzanta Ambrożego Pietrzaka „Słowika”. Duże zainteresowanie wzbudziła treść umieszczona na tablicy przez fundatora oraz historia powstania obiektu.

Uczestnicy spaceru poznali historię tragicznych losów partyzantów oddziału „Opór”, prześladowanych po wojnie przez władze komunistyczne w tym funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Limanowej. Szczególne zainteresowanie wzbudziła historia życia i działalności legendarnej sanitariuszki Genowefy Kroczek „Lotte”. Wędrujący trasą spaceru poznali historię niedokończonego obelisku upamiętniającego działalność sanitariuszki oraz tablicę informacyjną z opisem dramatycznych wydarzeń na Cisowym Dziale w maju 1945 r.

Ważnym elementem na trasie było przybliżenie przez prowadzącego spacer lokalizacji szpitalików partyzanckich prowadzonych w czasie wojny przez Genowefę Kroczek. Szczególnym punktem wędrówki było opowiedzenie historii oraz wskazanie miejsca gdzie zginęła sanitariuszka „Lotte”, zamordowana przez funkcjonariusza UB.

Po udzieleniu odpowiedzi na pytania uczestników spaceru, na podsumowanie części historycznej Przemysław Bukowiec rozdał nagrody w postaci przewodników, map turystycznych oraz widokówek. Ostatnim, wymagającym etapem była piesza wędrówka na szczyt góry Modyń (1029 m n.p.m.). Na szczycie z wieży widokowej – prowadzący spacer przedstawił ciekawostki historyczno-geograficzne na temat panoram Beskidu Wyspowego, Gorców, Beskidu Sądeckiego i Pienin. Po powrocie do Młyńczysk, po krótkiej dyskusji z niektórymi z uczestników spacer się zakończył.

Warto wiedzieć:

• W okresie niemieckiej okupacji na Ziemi Limanowskiej zdecydowana większość społeczeństwa była związana z działalnością konspiracyjną w szeregach Armii Krajowej oraz Batalionów Chłopskich w ramach Stronnictwa Ludowego.

• Jedną z form represji niemieckiego okupanta wobec lokalnej społeczności (w tym młodych mężczyzn) było przymusowe wcielanie do niemieckiej Służby Budowlanej (Baudienst) lub wysyłanie na roboty do III Rzeszy Niemieckiej.

• Represjonowani, ukrywali się m.in. w lasach góry Modyń. Z czasem młodzi ludzie zaczęli zasilać szeregi oddziałów partyzanckich walczących z niemieckim okupantem.

• Teren gminy Łukowica, zwłaszcza rejon Młyńczysk w latach 1943-1945 był stałą bazą działalności oddziału partyzanckiego „Opór” dowodzonego przez Wojciecha Dębskiego „Bicza”. Oddział w czasie wojny przeprowadził kilkadziesiąt akcji dywersyjnych, wymierzonych w działalność niemieckiego okupanta.

• Działania chłopskiej konspiracji oraz oddziału „Opór” wspierała pochodząca z Przyszowej legendarna sanitariuszka – Genowefa Kroczek „Lotte”. W czasie wojny, w ramach organizacji Ludowego Związku Kobiet oraz „Zielonego” Krzyża prowadziła sieć szpitalików partyzanckich, zajmowała się organizacją leków, pomocy społecznej dla chorych i potrzebujących.

• Po zakończeniu działań wojennych partyzanci oddziału „Opór” zgodnie z zaleceniami przełożonych przystąpili do tworzenia administracji na terenie powiatu limanowskiego. Część partyzantów zasiliła posterunki milicji, inni znaleźli się w plutonie wartowniczym aresztu Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Limanowej.

• Wobec represji stosowanych przez władze komunistyczne i aresztowań żołnierzy AK, 17 kwietnia 1945 r. partyzanci z AK oraz z dawnego oddziału „Opór” przeprowadzili akcję uwolnienia aresztowanych z więzienia PUBP w Limanowej oraz rozbicia urzędu.

• W odwecie ofiarami krwawych represji ze strony Urzędu Bezpieczeństwa byli: Wojciech Dębski „Bicz”, Antoni Mruk „Guzik” oraz Franciszek Miśkowiec „Wacek” oraz Genowefa Kroczek „Lotte” – zamordowana przez funkcjonariusza UB w czasie obławy na przełęczy Cisowy Dział.

• Cudem ocalony z okresie niemieckiej okupacji oraz w czasie obławy UB – partyzant Ambroży Pietrzak „Słowik” ufundował na przełęczy Cisowy Dział kapliczkę jako wotum za uratowanie życia.

• Pamięć o ofiarach terroru komunistycznego w pierwszych latach po wojnie w tym o Genowefie Kroczek „Lotte” od kilku lat jest sukcesywnie przywracana przez pasjonatów historii oraz przez organizacje zajmujące się upamiętnianiem i działalnością społeczną.

(Źródło/fot.: LOT)