Śmieciowe uchwały pod lupą RIO. Akty w mieście i gminie nieważne, bo prawo nie działa wstecz

Z końcem stycznia Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie orzekło o stwierdzeniu nieważności „śmieciowych” gminy Limanowa oraz wszczęła podobną procedurę w odniesieniu do uchwał miasta Limanowa oraz gminy Mszana Dolna.

W przypadku miasta Limanowa, Regionalna Izba Obrachunkowa stwierdziła nieważność jednej uchwały, całościowo określającej system odbioru śmieci; z kolei w odniesieniu do samorządu gminy Limanowa chodzi o trzy akty prawne, określające zasady gospodarowania odpadami komunalnymi w zależności od typu nieruchomości, na których one powstały – nieruchomości zamieszkałych, domków letniskowych lub innych obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady.

W przypadku wszystkich aktów zakwestionowano część obejmującą postanowienia jednego z paragrafów uchwały, w zakresie słów „z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2019 r.”.

Wszystkie zakwestionowane przez RIO uchwały zostały przjęte na sesjach w dniu 28 grudnia i to właśnie ta data ma kluczowe znaczenie. Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie wskazuje bowiem, że zapisy naruszają konstytucyjną zasadę, mówiącą o tym, że prawo nie może działać wstecz.

Kolędnicy w szpitalu Życzenia na Boże Narodzenie od Urszuli Nowogórskiej

Rada Miasta oraz Rada Gminy zaznaczyły w treści swoich uchwał, że wchodzą one w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego, z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2019 r. Tymczasem, miejska uchwała została opublikowana 8 stycznia 2019 r., a uchwały gminy 16 stycznia, przez co akty prawne weszły w życie odpowiednio 23 i 31 stycznia. 

W ocenie Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie, samorządy w sposób nieuprawniony nadały wsteczną moc obowiązywania uchwalonych przepisów prawa miejscowego. 

- Nadanie aktowi prawnemu mocy wstecznej jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. (…) Jedną z konstytucyjnych zasad państwa prawnego jest zasada niedziałania prawa wstecz. Zasada ta nie ma charakteru absolutnego i w wyjątkowych sytuacjach może zostać nadana moc wsteczna aktowi prawnemu. Zakaz lex retro non agit dotyczy zwłaszcza przepisów normujących prawa i obowiązki obywateli, jeżeli prowadzi to do pogorszenia ich sytuacji w stosunku do stanu poprzedniego - zaznacza RIO, wskazując że we wszystkich przypadkach stawki opłat są wyższe od ustalonych w poprzednich uchwałach. - Odstąpienie od tej zasady dopuszczalne jest jedynie wyjątkowo i tylko z usprawiedliwionych względów, gdy jest to konieczne dla realizacji wartości konstytucyjnej ocenianej jako ważniejsza od wartości chronionej zakazem retroakcji Wsteczna moc prawa może dotyczyć, co do zasady, ewentualnie tylko przyznania praw. Natomiast należy wykluczyć możliwość zastosowania tej normy do nakładania obowiązków - uzasadnia Kolegium. 

Wskazana nieprawidłowość w ocenie RIO nosi znamiona istotnego naruszenia prawa, dlatego w połowie stycznia Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie postanowiło wszcząć postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwał, jednocześnie powiadamiając samorządy o terminie ponownego rozpatrywania sprawy i możliwości uczestniczenia w posiedzeniu upoważnionych przedstawicieli Rady Miasta i Rady Gminy. 

Ponieważ samorządy w wyznaczonym terminie nie usunęły wskazanej nieprawidłowości, nie skorzystały również z możliwości uczestniczenia w posiedzeniu – orzeczono o stwierdzeniu nieważności uchwał. 

Pod lupą RIO znalazła się także uchwała Rady Gminy Mszana Dolna „w sprawie w sprawie określenia metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi dla nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe na obszarze Gminy Mszana Dolna oraz ustalenia wysokości tej opłaty” z 28 grudnia 2018 roku. 

W odniesieniu do tego aktu w połowie stycznia wszczęto postępowanie o stwierdzeniu nieważności, jednak nie chodzi tu już o terminy, a o sposób ustalenia zryczałtowanej stawki dla właścicieli domków letniskowych. Zgodnie z wolą radnych, została ona określona na 200 i 400 zł w skali roku, w zależności od sposobu gromadzenia opadów.

RIO wskazała, że zgodnie z postanowieniami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w przypadku nieruchomości na których znajdują się domki letniskowe lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno -wypoczynkowe wykorzystywanych jedynie przez część roku, rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty jako „iloczyn średniej ilości odpadów powstających na nieruchomościach, o których mowa w ust. 3b, na obszarze gminy, wyrażonej w liczbie pojemników oraz stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi”. 

Kolegium Izby ustaliło, iż ryczałtowa, roczna opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi od właścicieli nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno – wypoczynkowe jedynie przez część roku, została ustalona przez Radę Gminy Mszana Dolna w oderwaniu od postanowień uchwały, w której określono miesięczne stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w zależności od pojemnika o określonej pojemności.

W tym przypadku RIO nie opublikowała jeszcze ostatecznego rozstrzygnięcia.