„Z klamką po prośbie” – inauguracyjny wykład z cyklu „W Ogrodach Klio”

W piątek 8.11.2019 w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskiej odbył się wykład inaugurujący cykl popularyzujący historią, historię sztuki, archeologią i etnografię pn. „W Ogrodach Klio”, którego tematykę: „Od kampanii wrześniowej do Landkommissariat Limanowa. Początki okupacji na Ziemi Limanowskiej” zaprezentował dr Dawid Golik -  politolog, historyk dziejów najnowszych, pracownik Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN.

Po oficjalnym otwarciu cyklu wykładów przez dyrektor Magdalenę Urbaniec zgromadzeni w sali konferencyjnej muzeum słuchacze zapoznali się w pierwszej kolejności z przebiegiem kampanii wrześniowej i początkiem II wojny światowej na Ziemi Limanowskiej oraz jej konsekwencjami dla ludności cywilnej. Pomimo tego, że teren ten nie stał się bezpośrednio areną walk pomiędzy Wojskiem Polskim, a wkraczającym Wermachtem (zacięte walki toczyły się przede wszystkim w okolicach Szczyrzyca, gdzie broniły się jednostki 10 Brygady Kawalerii płk. Stanisława Maczka), a Limanowa została zajęta bez walki już 6 września 1939 r. przez niemieckie oddziały zmotoryzowane, ludność cywilna bardzo szybko doświadczyła represji ze strony wojsk okupacyjnych, które przybrały formę egzekucji przeprowadzonych w wybranych miejscowościach. Prelegent przedstawił ponadto formy indoktrynacji, które miały wykreować w niemieckich żołnierzach negatywny obraz Polaków i tym samym ułatwić im stosowanie brutalnych metod wobec podbitego narodu. 

W dalszej części wykładu dr Dawid Golik omówił kwestię podziału administracyjnego dystryktu krakowskiego utworzonego w ramach Generalnego Gubernatorstwa, a także wydzielenie komisariatu ziemskiego limanowskiego (w granicach odpowiadających w przybliżeniu terenowi byłego powiatu limanowskiego) z Landkreise Nowy Sącz, wraz ze zmianami komisarzy w trakcie trwania okupacji, a także funkcjami niższego aparatu urzędniczego niemieckiej administracji (w której pracowało również wielu Polaków). Ciekawie przedstawiała się sprawa struktury aparatu policyjnego i porządkowego na terenie Limanowszczyzny – w szczególności niewielka obsada kadrowa posterunków policji kryminalnej – Kripo oraz garnizonów policji granatowej (szacunkowo na obszarze komisariatu ziemskiego Limanowa służyło jedynie kilkudziesięciu funkcjonariuszy), a także zagadnienie przestępczości w warunkach okupacyjnych – bowiem w trakcie walk we wrześniu 1939 r. z więzień na obszarze Polski byli wypuszczani wszyscy przestępcy (niezależnie od rodzaju popełnianych wcześniej przestępstw), z których część zgłosiła się do Wojska Polskiego, inny natomiast wrócili do dawnego procederu w nowych warunkach niemieckiej okupacji, co ułatwił im powszechny dostęp do broni palnej, pozostałej po zakończeniu kampanii wrześniowej. Przestępcy często łączyli się w większe grupy i podszywając się pod policję niemiecką terroryzowali ludność cywilną, co w żargonie historyków zostało określone jako „chodzenie z klamką po prośbie”. 

Kolejnym ciekawym aspektem, poruszonym w trakcie wykładu, była próba rozszerzenia akcji germanizacyjnej „Goralenvolk” na obszar Limanowszczyzny, co zakończyło się całkowitym fiaskiem – taki rezultat przewidział zresztą jako pierwszy komisarz limanowski dr Heinz Georg Neumann, w kilkustronicowej pracy skierowanej do Generalnego Gubernatora Hansa Franka. Na zakończenie spotkania poruszona została kwestia zalążków ruchu oporu na Ziemi Limanowskiej.

Orlen: działania poprzednich władz spółki miały wygenerować miliardowe straty Uciekał autem przed policją tatrzańskim szlakiem

Warto zaznaczyć, że dr Dawid Golik przygotował swoją narrację przede wszystkim w oparciu o oficjalne dokumenty niemieckie (także prywatną korespondencję urzędników i żołnierzy), co pozwoliło na uzyskanie wielopoziomowego spojrzenia, na zagadnienie okupacji niemieckiej w Limanowej.

Kolejny wykład w ramach „W Ogrodach Klio” będzie miał miejsce już w styczniu, rozpoczynając tym samym obchody jubileuszu 50-lecia istnienia Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej.