Ekspert: inwestycja może mieć negatywny wpływ na przyrodę Mogielicy

Po naszych publikacjach dotyczących trwającej zabudowy działki na Polanie Stumorgowej na Mogielicy, w otulinie Rezerwatu Przyrody Mogielica, swoją opinię w tej sprawie przedstawia na naszych łamach dr hab. Łukasz Kajtoch, profesor Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk, który pracował nad ustanowieniem formy ochrony przyrody w tym miejscu.

Planowana budowa na działce położonej nieopodal granicy rezerwatu „Mogielica” i w obrębie „Ostoi Gorczańskiej” Natura 2000 w Beskidzie Wyspowym prawdopodobnie będzie miała negatywny wpływ na przyrodę Mogielicy. Działka przeznaczona pod zabudowę znajduje się w otulinie rezerwatu. Otulina to strefa ochronna wyznaczona wokół rezerwatu w celu zabezpieczania go przed zagrożeniami zewnętrznymi wynikającymi z działalności człowieka (definicja według Ustawy o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 916).

Rezerwat „Mogielica” powołano w 2010 r. zarządzenie nr. 37/10 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie w celu ochrony głuszca i jego biotopu, a także innych rzadkich gatunków ptaków oraz siedlisk przyrodniczych i form skalnych występujących w szczytowej partii góry Mogielica. Z perspektywy wymagań ochrony przyrody rezerwatu część otuliny zlokalizowana na Hali Stumorgowej miała na celu nie tylko zabezpieczenie integralności rezerwatu przed działaniami człowieka, ale także utrzymanie górskich siedlisk będących miejscem występowania zwierząt – rozrodu lub żerowania.

Dodatkowo południowe stoki masywu Mogielicy znajdują się w obrębie obszaru Natura 2000 „Ostoja Gorczańska” PLH120012. Jest to jeden z obszarów o szczególnym znaczeniu dla zachowania przyrody w Unii Europejskiej, w którym głównym przedmiotem ochrony są górskie siedliska (leśne i nieleśne, w tym murawy górskie), a także gatunki m.in. duże drapieżne ssaki (wilk, ryś, niedźwiedź), nietoperze, płazy (kumaki i traszki) oraz owady (chrząszcze).

Zmarł Remo Salvatorelli – przedsiębiorca związany z Mszaną Dolną Ostrzeżenie IMGW dla Małopolski. Gęsta mgła - możliwe trudne warunki na drogach

Na Hali Stumorgowej kluczowym siedliskiem są murawy górskie, które stanowią część środowiska wykorzystywanego przez szereg gatunków zwierząt, w tych rzadkich ptaków takich jak kuraki leśne (jako żerowiska), typowo górskie drozdy obrożne (gniazdujące w ekotonie), ptaki szponiaste i sowy (polujących na polanie). Dodatkowo Hala Stumorgowa jest miejscem gniazdowania gatunków ptaków związanych z polanami górskimi, a nawet siedliskami wysokogórskimi (gniazdowały tam świergotki górskie – siwerniaki, spotykane były płochacze halne). Na tej największej polanie Beskidu Wyspowego występują chronione gatunki owadów (m.in. motyle, chrząszcze). Hala Stumorgowa jest także ważnym miejscem występowania ssaków. Polana jest miejscem żerowania nietoperzy. Jesienią odbywa się tam rykowisko jeleni. Przez polanę, szczególnie w sąsiedztwie rezerwatu, przebiegają szlaki, którymi przemieszczają się duże drapieżniki – wilki i rysie.

W Beskidzie Wyspowym polany górskiej zanikają w efekcie zaniechanie tradycyjnego pasterstwa. Hala Stumorgowa jest ostatnią tak rozległą polaną górską w Beskidzie Wyspowym ze stosunkowo dobrze zachowanymi siedliskami górskimi, które stanowią ważne miejsce występowania wielu gatunków podlegających ochronie prawnej.

Zlokalizowanie budynków w otulinie rezerwatu na Hali Stumorgowej może zmniejszyć znaczenie tego miejsca jako obszaru żerowania wielu gatunków chronionych w rezerwacie i ostoi Natura 2000. Najważniejszy jednak może być efekt płoszący częstej obecności ludzi w różnych porach roku i doby.

Rezerwat Mogielica jest intensywnie odwiedzany przez turystów, jednak przebywają oni tam głównie w wybranych okresach roku (weekendy, dłuższe okresy dni wolnych), a przede wszystkim w czasie dnia. Ograniczona obecność ludzi w innych porach roku oraz doby sprawia, że rzadkie i chronione zwierzęta znajdują tam dogodne miejsca do występowania, rozrodu lub żerowania. Znaczenie będzie miała sama obecność budynków, co może wpłynąć na zachowanie niektórych gatunków, a wręcz wymusić zmiany rozmieszczenia lub tras wędrówek.

W miejscach tak istotnych dla zachowania walorów przyrodniczych jak Hala Stumorgowa, zlokalizowanych w obrębie lub sąsiedztwie terenów chronionych, szczególna uwaga powinna być zwrócona na weryfikację czy planowane inwestycje mogą wpłynąć negatywnie na miejsca i obiekty podlegające ochronie.

Dr hab. Łukasz Kajtoch, profesor Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt Polskiej Akademii Nauk