Pamięć płata figle, również w kwestii bólu

Pamięć lubi płatać nam figle, również w kwestii bólu. Ten, który najpierw odczuwamy jak męczarnię, po pewnym czasie możemy wspominać jako słabszy albo wręcz przeciwnie - jako silniejszy. Naukowcy Instytutu Psychologii UJ sprawdzają, jak na pamięć bólu wpływają odczuwane emocje.

Naukowcy już dość dawno doszli do wniosku, że zapamiętujemy tylko pewne elementy zdarzeń, które przeżyliśmy. Na ich podstawie tworzymy wspomnienia. Zjawisko to dotyczy wielu rodzajów wspomnień, w tym sposobu, w jaki pamiętamy ból.

Po pewnym czasie może się bowiem okazać, że ból towarzyszący niedawnej wizycie u dentysty czy pobraniu krwi pamiętamy innym niż był w rzeczywistości. To, czy będzie słabszy czy silniejszy, niż ten odczuwany podczas zabiegu, zależy od kilku czynników. Jednym z nich są emocje, które towarzyszą nam podczas bolesnych doświadczeń.

Właśnie wpływ emocji na sposób pamiętania bólu zbadali naukowcy z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Ponieważ ból w oczywisty sposób kojarzy się z emocjami negatywnymi, to większość dotychczasowych naukowych doniesień dotyczyła przede wszystkim wpływu negatywnego nastroju na zapamiętanie bólu. Badacze z Krakowa postanowili wyjść poza ten trend i sprawdzić sposób oddziaływania emocji pozytywnych.

Jak informuje Instytut Psychologii UJ, badacze zbadali więc ponad 60 kobiet, które w pierwszym etapie badania otrzymały jednakowo silne bodźce bólowe. Zaraz po tym musiały określić odczuwany poziom m.in. bólu, stan lęku oraz pozytywne i negatywne emocje, które im towarzyszyły. Po miesiącu za pomocą tych samych skal oceniały, jak pamiętają tamten ból i towarzyszące mu emocje.

Badając wpływ pozytywnego nastroju naukowcy wykorzystali naturalne emocje, które zwykle towarzyszą osobom biorącym udział w eksperymentach naukowych. Jak wyjaśnia autor badania dr hab. Przemysław Bąbel z Instytutu Psychologii UJ, dla badanych to zwykle ciekawe doświadczenie, które mogą traktować jako element samorozwoju; niektórzy mają poczucie, że pomagają w ten sposób nauce. Poza tym wiedzą, że nawet jeśli doświadczą bólu, to jest on kontrolowany, więc nic złego im się nie stanie.

'Okazało się, że rzeczywiście pozytywny nastrój istotnie wpływał na sposób pamiętania bólu. Osoby badane pamiętały odczuwany przed miesiącem ból jako słabszy, a jednym z kluczowych czynników, który o tym decydował, były właśnie pozytywne emocje” – wyjaśnia dr hab. Przemysław Bąbel.

Po miesiącu, jako słabszy pamiętany był też stan lęku odczuwanego podczas eksperymentu. Poczucie, że baliśmy się mniej - wraz z pozytywnym nastrojem - wpłynęło na zapamiętanie bólu jako słabszego. Sam poziom pozytywnego nastroju osoby badane oceniły tak samo jak przed miesiącem. Jako większe oszacowały zaś towarzyszące im podczas badania negatywne emocje.

Wyniki uzyskane przez naukowców IP UJ potwierdziły wcześniejsze przypuszczenia dotyczące tego zjawiska. Inne badania wykazywały m.in., że po pewnym czasie ból przewlekły pamiętany jest jako silniejszy, a ból porodowy jako słabszy niż w rzeczywistości.

'Taka tendencja wynika m.in. właśnie z pozytywnego nastawienia. Ból porodowy czemuś służy, przynosi coś dobrego, zapowiada szczęście. Dlatego może być pamiętany jako słabszy. Przed kilkoma laty przebadaliśmy też maratończyków. Uzyskaliśmy wynik dokładnie taki sam, jak w przypadku bólu porodowego: pamiętany był on jako słabszy. Podobnie dzieje się prawdopodobnie np. z bólem towarzyszącym honorowemu oddawaniu krwi' - wyjaśnił PAP dr hab. Przemysław Bąbel.

Dotychczasowe badania pokazują m.in., że pamięć bólu zmienia się też wraz z czasem, który upłynął od doświadczenia bólowego. Sprawa jest jednak dość skomplikowana. Nie zawsze dłuższy czas, który upłynął od doświadczenia bólowego, oznacza większe zniekształcenie naszego wspomnienia. Niektóre badania pokazują, że do zniekształceń pamięci bólu może dojść niemal natychmiast - nawet po pięciu minutach od doświadczenia bólowego. Według innych zniekształcenia mogą nie występować nawet po latach.

„W innych naszych badaniach pokazaliśmy, że po 3 i 6 miesiącach ból wywołany eksperymentalnie jest pamiętany adekwatnie. Natomiast w eksperymencie dotyczącym emocji pozytywnych okazało się, że zniekształcenia występują wcześniej - miesiąc po badaniu” – wyjaśnia dr hab. Przemysław Bąbel.

Badacz zaznacza, że warto badać to zjawisko, bo pamięć bólu może mieć poważne konsekwencje np. dla naszego zdrowia. „W wielu przypadkach jest czynnikiem decydującym o tym, czy powtórzymy dane doświadczenie; czy wrócimy na bolesne acz konieczne badanie czy zabieg” – podkreśla dr Bąbel.

Badania opublikowano w piśmie Pain Management Nursing, a sfinansowano w ramach grantu Narodowego Centrum Nauki.

(Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl)

Sesja popularnonaukowa: wstęp do obchodów 80. rocznicy Kolorowy listopad – przegląd zimowej kolekcji NAOKO