Śmiguśnioki w Dobrej. Zobacz materiał wideo

Dobra. Pomimo niesprzyjającej aury Śmiguśnioki nie zaszyli się w ciepłych domach i opanowały rano centrum Dobrej. Blisko 20 Śmigusnioków uczestniczyło też w konkursie "Dziady ŚMIGUSTNE 2023".

Co roku w Poniedziałek Wielkanocny od wczesnego ranka w Dobrej grasują Dziady Śmiguśne – młodzi mężczyźni w słomianych strojach i ukryci za maskami. Psocą, hałasują, rozrzucają słomę, zatrzymują samochody, polewają wodą ludzi idących do kościoła. Wydają przy tym charakterystyczne dźwięki – to pojękiwanie i turkotanie.

Etnograf Jan Stanisław Bystroń wiąże ze sobą pochodzenie nazwy miejscowości Dobra i tradycję dziadów śmigustnych. Wszystko ma związek z najazdem Tatarów w 1259 roku na klasztor w Szczyrzycu. Miało to mieć miejsce w okresie Wielkanocy. Tatarzy gnali jeńców na południe i gdzieś w okolicach Porąbki dokonali ich selekcji. Tych, którzy nie mogli już iść – powiesili (miejsce to do dziś zwane jest przez miejscowych „Wisielnicami”), a tych którzy byli w lepszym stanie puścili wolno, uprzednio obdzierając z ubrań i obcinając im języki, aby nic nie mogli opowiedzieć o niewoli. Jeńcy przyodziali się w słomę i dotarli do wsi, gdzie dobrzy ludzie udzielili im schronienia. Na pamiątkę tego wydarzenia wieś nazywa się Dobra.

Począwszy od dawnych czasów, w okresie Wielkanocy po wsi chodzą kawalerowie przyodziani w słomiane stroje. Nic nie mówią, a wydają tylko charakterystyczne dla osoby z obciętym językiem dźwięki – pojękiwanie i turkotanie. Zwyczaj na przestrzeni lat nieco się zmienił – dawniej śmuguśnioki chodzili po wsi nocą, hałasując i turkocąc podchodzili pod domostwa, a gospodarze wychodzili do nich dając im jajka, kołacze lub coś do picia. Po całej nocy, dziady śmiguśne znikały nad ranem. Teraz gdy większość domów jest ogrodzona, śmuguśnioki zbierają się wczesnym rankiem w centrum Dobrej i psocą.

Pewnego razu, dawno, dawno temu... Obradują miejscy radni - transmisja

Na przestrzeni lat ubiór Śmiguśnioka wykonywany był tradycyjnie ze słomy. Mężczyźni czasem po prostu okręcali się słomianymi powrósłami, a pod spód zakładali kożuchy kudłami na wierzch lub „kufajkę” albo prawdziwy wełniany sweter oraz cajgowe (drelichowe) portki. Buty zazwyczaj zakryte były słomą, choć czasami nogi powyżej butów owijali powrósłami. Charakterystyczną czapkę wykonywano w kształcie stożka, z trzema lub czterema warkoczami na końcu – były one puszczone luźno z wierzchołka czapki, a jeśli były krótsze - sterczały na boki. Czasem ozdabiano je także różnokolorowymi wstążkami z bibuły. Na twarz Śmiguśnioki zakładali maskę zrobioną najczęściej z baraniej skóry z wyciętymi otworami na oczy i usta, później maski robiono również z tkaniny. W przypadku braku maski smarowano twarz sadzą.

Konkurs Dziady ŚMIGUSTNE 2023

Konkurs Dziady ŚMIGUSTNE 2023 to tradycja, związana ze świętami Wielkiej Nocy, głęboko zakorzeniona w historii i kulturze regionu dobrzańskiego. Miejscowy Gminny Ośrodek Kultury w Dobrej organizuje go by tradycja kultywowania nie zaginęła.

- Celem konkursu jest propagowanie tradycji i folkloru związanego ze świętami wielkanocnymi, pogłębienie wiedzy na temat symboliki i znaczenia Dziadów Śmigustnych w obrzędowości ludowej - informuje GOK. - Konkurs stwarza okazję do zaprezentowania tradycyjnego zwyczaju śmigustnego oraz wymiany wiedzy na temat zanikających sposobów własnoręcznego wykonywania strojów śmigustnych z tradycyjnych materiałów. 

Konkurs odbywał się dziś rano od godziny 7:30 do 9:30. Warunkiem uczestnictwa było zaprezentowanie się grupy (od 2 do 5 osób) Komisji Konkursowej w budynku Gminnej Biblioteki Publicznej oraz na Rynku w Dobrej. Komisja zwracała szczególną uwagę na sposób zaprezentowania widowiska, tradycyjne stroje (materiał, wykonanie), zachowanie oraz akcesoria i wydawane odgłosy. Oprócz oceny grup komisja dokonuje wyłonienia indywidualnej osoby/uczestnika, lub uczestników, którzy otrzymają upominek i tytuł "Śmiguśnioka Roku". Przy wyborze kandydata do nagrody głównej szczególną uwagę komisja zwraca uwagę na: estetykę i poprawność wykonania stroju, użycie tradycyjnych materiałów i akcesoriów. Na wyniki Konkursu trzeba będzie jednak poczekać kilkanaście dni.

***
Przypomnijmy, że dziś jest "Lany poniedziałek", nazywany również Śmigus-Dyngus, to jedno z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych świąt w polskiej kulturze ludowej. Obchodzony jest w Poniedziałek Wielkanocny i stanowi okazję do świętowania i zabawy. W ciągu dnia młodzi ludzie wyruszają na ulice z wodą, zraszając i obmywając przechodniów, a zwłaszcza dziewczyny. Tradycyjnie w Lany Poniedziałek nie ma żadnych ograniczeń w zakresie używania wody, co skutkuje niekiedy prawdziwymi wojnami na mokrych ulicach. Ta radosna i kolorowa tradycja jest nieodłącznym elementem polskiej kultury i zawsze przyciąga liczne rzesze uczestników, chociaż  w tym roku obchodzenie święta utrudnia niesprzyjająca pogoda i niska temperatura.